Konie zimnokrwiste w Polsce – użytkowanie, cechy i rasy

Konie zimnokrwiste są od wieków wykorzystywane do prac polowych ze względu na swoją masywną budowę i spokojny charakter. Wiele ras tych zwierząt do dziś cieszy się zainteresowaniem hodowców. Jaka jest ich rola we współczesnym rolnictwie i czy silny koń pociągowy może być bardziej opłacalny niż maszyna rolnicza? Kilka słów na ten temat w poniższym artykule.

Hodowla koni zimnokrwistych w Polsce

Według Polskiego Związku Hodowców Koni, w roku 2021 stan pogłowia koni zimnokrwistych w Polsce wyniósł prawie 139 tys. sztuk [1]. Stanowi to ok. 50% całej hodowli koni w Polsce.

Celem hodowli koni zimnokrwistych w Polsce są przede wszystkim:

prace transportowe i polowe – konie zimnokrwiste hodowane w Polsce pełnią najczęściej rolę koni pociągowych. Mimo że coraz rzadziej spotyka się je w rolnictwie czy leśnictwie, wciąż znajdują zastosowanie m.in. w turystyce,
produkcja mięsa (przede wszystkim na rynek włoski) – choć w porównaniu ze skalą produkcji mięsa pochodzącego od innych zwierząt jest to w Polsce działalność marginalna, to od lat jesteśmy jednym z głównych europejskich eksporterów żywych koni z przeznaczeniem na mięso (w 2017 roku 9000 sztuk) [5],
ochrona zagrożonych rodzimych ras koni – dzięki programom ochrony, hodowcy mogą uzyskać dopłaty do koni sokólskich i sztumskich.

Konie zimnokrwiste w rolnictwie – opłacalność

Wydawałoby się, że XXI wiek nie pozostawia już przestrzeni dla wykorzystania silnych koni pociągowych w rolnictwie. Badania wskazują jednak, że konie zimnokrwiste mogą z powodzeniem zastąpić traktor w małych, ok. 5-hektarowych gospodarstwach [2]. Wynika to częściowo z faktu, że w takich gospodarstwach używa się często starych, mało wydajnych i awaryjnych maszyn, w porównaniu z którymi utrzymanie koni może okazać się bardziej opłacalne.

Zwolennicy wykorzystania koni zimnokrwistych w rolnictwie wskazują też na:

łatwość pracy na terenach podmokłych, na niewielkich, nieregularnych polach i na stromiznach,
możliwość wykorzystania koni zimnokrwistych jako źródło zarobkowania w leśnictwie, rekreacji, hipoterapii lub w agroturystyce [6],
dodatkową korzyść w postaci naturalnego nawozu.

Polskie i zagraniczne rasy koni zimnokrwistych

W rodzimej księdze stadnej koni zimnokrwistych Polskiego Związku Hodowli Koni wpisane są trzy najważniejsze rasy tych zwierząt: polski koń zimnokrwisty, koń sokólski oraz koń sztumski [3]. Poniżej przedstawiamy ich najważniejsze cechy.

Polski koń zimnokrwisty

Podstawową krajową rasą jest polski koń zimnokrwisty, który posiada wszelkie cechy typowe dla silnych koni pociągowych [3]:

wysoka masa ciała z dużą, ciężką głową, dobrze umięśnioną szyją, głęboką i szeroką kłodą oraz z kończynami o krótkim przednim nadpięciu i z silnie umięśnionym przedramieniem,
dobra plenność,
wczesne dojrzewanie i szybkie tempo wzrostu, stąd też predyspozycje do hodowli w kierunku mięsnym [4],
łagodny i zrównoważony charakter, dobra współpraca z człowiekiem i z zaprzęgiem.

Koń sokólski

Koń sokólski jest nieco mniejszy w porównaniu do innych ras koni zimnokrwistych, ale za to ma większą odporność na schorzenia tylnych kończyn i na grudę [4]. Nadaje się do lekkich prac polowych, zaprzęgowych i wierzchowych. Został objęty programem ochrony zasobów genetycznych [7] [11], co oznacza możliwość otrzymania dopłat dla rolników za hodowlę koni tej rasy.

Koń sztumski

Taką samą ochroną objęty jest koń sztumski. Co więcej, rasa ta została uznana za dziedzictwo kulturowe Warmii, Mazur i Powiśla [7]. Jest to najcięższy z rodzimych koni zimnokrwistych i najbardziej wytrzymały na trudne warunki pracy. Ma gęstsze owłosienie kończyn w porównaniu z innymi rasami i wyraźne szczotki pęcinowe [4].

Zagraniczne konie zimnokrwiste

Nie należy zapominać o zagranicznych rasach koni zimnokrwistych, takich jak:

Koń perszeron – najcenniejszy spośród koni zimnokrwistych. Perszeron jest silny, wysoki i szybki. Może być wykorzystywany w zaprzęgach sportowych, do prac polowych oraz jako koń pociągowy nawet wtedy, gdy wymagane są dość duże prędkości [9].
Koń belgijski – najstarsza rasa konia zimnokrwistego. Wykorzystywany jako koń pociągowy w pracy na roli, w zaprzęgach, do hipoterapii. Konie belgijskie mają zastosowanie także w prokreacji (do uszlachetniania wyglądu, siły i charakteru innych ras), a także w stadninach pod cięższych jeźdźców [10].
Koń zimnokrwisty Shire – potężny koń zimnokrwisty, który może ważyć ponad tonę! Silny, wytrwały, z masywną, ale harmonijną budową. Konie zimnokrwiste Shire są długonogie, posiadają wyraźne, obfite szczotki zaczynające się od stawu skokowego oraz gęstą grzywę. Choć doskonale sprawdzają się jako silne konie pociągowe, to ze względu na spektakularny wygląd najczęściej wykorzystywane są do pokazów [8].