Kontrola sanepidu u rolnika

Których rolników, kiedy i jak kontroluje Państwowa Inspekcja Sanitarna pod kątem bezpieczeństwa? Jakie są kary? Czy sanepid może zastosować inne sankcje? Czy produkcję żywności pochodzenia roślinnego należy zarejestrować? O tym wszystkim w poniższym artykule.

Jaką działalność rolnik powinien zarejestrować w sanepidzie?

Rolnik prowadzący działalność związaną z żywnością pochodzenia niezwierzęcego ma obowiązek zarejestrowania jej w Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obejmuje to:

produkcję pierwotną zbóż,
produkcję owoców, warzyw, ziół i grzybów hodowlanych,
sprzedaż bezpośrednią czy rolniczy handel detaliczny.

Na podstawie wniosku rolnika (obowiązuje formularz urzędowy), następuje wpisanie ww. działalności do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Regulują to przepisy ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. z 2020 r. poz. 2021).

Co kontroluje u rolnika Inspekcja Sanitarna?

Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór sanitarny. Celem Inspekcji jest badanie czy żywność pochodzenia niezwierzęcego spełnia warunki zdrowotne. Wszystkie kontrole (zapowiedziane lub niezapowiedziane) ze strony sanepidu mają na celu wyeliminowanie potencjalnych zagrożeń, które w najmniejszy nawet sposób mogłyby wpłynąć na bezpieczeństwo zdrowotne żywności, a tym samym finalnie na zdrowie konsumentów.

Działania podejmowane przez Inspekcję Sanitarną w stosunku do rolnika mają charakter prewencyjny i często edukacyjny. Ich głównym celem jest:

Wyeliminowanie ryzyka zagrożeń mikrobiologicznych i epidemiologicznych – w szczególności pod kątem stanu, czystości obiektów, wyposażenia i higieny personelu.
Wyeliminowanie potencjalnego zagrożenia zdrowia z powodu ewentualnej obecności zanieczyszczeń mikrobiologicznych, np. w produkcji owoców miękkich (np. maliny, truskawki, borówki, porzeczki, agrest i jeżyny), kiełków przeznaczonych do bezpośredniego spożycia oraz warzyw liściastych jedzonych na surowo (np. sałata, szpinak, rukola).
Sprawdzenie prawidłowego stosowania nawozów w uprawie warzyw liściastych (sałata, szpinak, rukola), dla których są wyznaczone najwyższe dopuszczalne poziomy (NDP) dla azotanów.
Sprawdzenie, czy produkt finalny nie zawiera pozostałości środków ochrony roślin (np. w owocach miękkich oraz jabłkach).

Rolnicy są zobowiązani do prowadzenia dokumentacji wszystkich etapów własnej działalności (produkcji, przetwarzania i dystrybucji do klienta) w tym do zapisywania np. prowadzonych oprysków, nazw preparatów, terminów, danych pracowników mających kontakt z każdym etapem produkcji. Koniecznie trzeba zadbać o zaświadczenia o dobrym stanie zdrowia pracowników i o egzekwowanie przestrzegania zasad higieny. Najważniejsze jest, aby żywność, która trafia do konsumenta była bezpieczna. To podstawowy obowiązek rolnika – producenta żywności pochodzenia niezwierzęcego.

Których rolników kontroluje sanepid?

Kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej podlegają gospodarstwa rolne, produkcyjne, hodowlane, prowadzące uprawę roślin, ale także te, które prowadzą transport produktów, magazynują je czy przetwarzają.

Mali producenci żywności pochodzenia roślinnego najczęściej sprzedają swoje produkty klientom indywidualnym na targowiskach, „ryneczkach”, dostarczają je do małych sklepów osiedlowych lub do lokalnych firm gastronomicznych. Stąd też kontrole mogą także dotyczyć owoców i warzyw znajdujących się w miejscach handlu.

Jak przebiega kontrola sanepidu?

Zazwyczaj kontrola jest niezapowiedziana i obejmuje:

warunki sanitarne w gospodarstwie,
warunki socjalne dla pracowników – w szczególności dostęp do umywalki i toalety (w tym na plantacji) w odległości nie większej niż 500 m,
warunki panujące w magazynie środków ochrony roślin i ich opakowania (atesty),
stan opakowań na owoce/warzywa oraz ich czystość i atest,
szczelność szamba i regularność odprowadzania ścieków (czego udokumentowaniem są posiadane rachunki za ww. usługę),
areał upraw i ich lokalizacje,
pobranie do kontroli próbki owoców/warzyw/ziaren,
o ile w gospodarstwie prowadzona jest hodowla zwierząt – sprawdzenie, czy jest zastosowana odpowiednia bariera uniemożliwiająca kontakt zwierząt z owocami lub z warzywami.

Z prowadzonego postępowania jest przygotowywany protokół, który podpisują obie strony kontroli – i rolnik, i osoba kontrolująca.

Jakie kary może nałożyć na rolnika sanepid?

Za niedopełnienie obowiązku zgłoszenia działalności do Sanepidu, może być nałożona kara finansowa w wysokości od 1000 zł do 5000 zł.

W przypadku stwierdzenia znacznych nieprawidłowości, na gospodarstwo może zostać nałożony mandat karny. Jego wysokość określona jest w odrębnych przepisach (np. w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 października 2002 r. w sprawie nadania inspektorom PIS MSWiA uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego). Sankcją może być także nakaz zawieszenia działalności do czasu usunięcia nieprawidłowości.

W wielu przypadkach, jeśli stwierdzone nieprawidłowości są niewielkie, inspektorzy ograniczają się do wydania zaleceń, jakie działania należy podjąć, aby nie dochodziło do podobnych sytuacji w przyszłości.