Kiedy i dlaczego warto uprawiać pszenżyto? Jakie są zalecane odmiany pszenżyta ozimego i dlaczego? Które odmiany pszenżyta są bardziej zimotrwałe, a które dają najlepszy plon? Przeczytaj i zoptymalizuj swoje uprawy!
Popularność pszenżyta ozimego i jarego w Polsce
Pszenżyto to drugie pod względem popularności zboże w Polsce. W 2023 roku jego uprawy zajmowały 1,2 mln ha, dając ogółem 5,4 mln ton ziarna. Warto zauważyć, że pszenżyto ozime ma ogromną przewagę nad jarym, a jego areał obejmuje aż 1,1 mln ha. Pszenżyto jare przegrywa z ozimym nie tylko pod względem powierzchni zasiewów, ale także produkcji z hektara. W 2023 roku pszenżyto jare dawało plon w wysokości 3,33 t/ha, a ozime 4,54 t/ha [1].
Zboże na słabe gleby i wartościowe białkowo pasze!
Pszenżyto łączy w sobie najlepsze cechy pszenicy i żyta. Tak jak pszenica daje ziarno bogate w białko i charakteryzuje się dość wysokim plonowaniem [2]. Jednak, ponieważ pochodzi także od żyta, ma mniejsze niż pszenica wymagania glebowe i dobrze toleruje średnie gleby. Polecane jest więc dla gospodarstw, które nie dysponują glebami wysokiej klasy [3]. Warto przy tym pamiętać, że półkarłowe odmiany pszenżyta są bardziej wrażliwe na słabe warunki glebowe [2].
Najlepiej pszenżyto udaje się na kompleksach pszennych i żytnich bardzo dobrych o obojętnym lub lekko kwaśnym pH [1]. Na glebach kompleksu żytniego słabego uprawa pszenżyta wymaga dobrych przedplonów i wysokiej agrotechniki [2].
Porównując pszenżyto z innymi zbożami, warto odnotować kilka jego kolejnych cech [2]:
- ziarno pszenżyta obfituje w białko o lepszej kompozycji aminokwasowej niż żyto, a nawet niż pszenica, stąd idealnie nadaje się na cele paszowe;
- jest dobrym surowcem dla przemysłu gorzelniczego;
- niestety jest podatne na przerastanie i wyleganie.
Pszenżyto – odmiany zalecane
Na koniec 2023 roku w rejestrze odmian zalecanych znajdowało się 21 odmian pszenżyta ozimego spośród wszystkich 46 odmian [3]. Jeżeli chodzi o odmiany pszenżyta rekomendowane dla większości województw, to liderem jest pszenżyto Liborius polecane dla wszystkich województw z wyjątkiem warmińsko-mazurskiego. Daje ono ziarno o średniej zawartości białka.
Pszenżyto Liborius jest także [3]:
- najlepsze jeżeli chodzi o wyniki plonowania (106% wzorca przy wysokiej agrotechnice i 103% wzorca przy podstawowej);
- wysoce odporne na choroby podstawy źdźbła, fuzariozę kłosów, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rynchosporiozę oraz septoriozę liści i plew [3];
- dość odporne na pleśń śniegową i rdzę żółtą;
- niepodatne na wyleganie;
- wydajne nawet w warunkach okresowych niedoborów wody;
- niestety dość wrażliwe na wymarzanie – ocena zimotrwałości: 4°.
Bardziej odporne na wymarzanie są odmiany pszenżyta, które zajmują kolejne miejsca w rankingu przydatności do uprawy, czyli pszenżyto Belcanto, Corado, Medalion i Tadeus. Odznaczają się one bardzo wysoką zimotrwałością na poziomie 5,5° [3].
Pszenżyto – odmiany nowe
Nieustająco trwają prace nad tworzeniem nowych odmian zbóż, w tym pszenżyta. Wysiłki w większości nakierowane są na wysoką plenność, zimotrwałość oraz odporność na choroby, porastanie i wyleganie. Tylko w 2023 roku wpisano do Krajowego rejestru 6 nowych odmian pszenżyta [5]. Były to: Fanfaro, Heroico, Misterio, Polo, SU Laurentius, Tiesto. Wszystkie należały do odmian pastewnych [5].
Wyniki nowych odmian pszenżyta porównywane były do wzorca, który w 2023 roku złożony był z odmian SU Liborius, SU Atletus, Belcanto, Medalion. Co ciekawe, wzorzec ten osiągnął najlepsze wyniki od trzech lat [6]. W ramach doświadczeń PDO na poziomie a1 plon wzorca pszenżyta wyniósł 93,8 dt/ha, zaś na a2 – 106,2 dt/ha.
Jakie są możliwości optymalizacji prowadzonych upraw, pokazują wyniki nowych odmian pszenżyta. Na poziomie a1 plon zwycięzcy, czyli pszenżyta Heroica, sięgnął 107% wzorca, a na poziomie a2 – 106%. Jedynie odrobinę gorzej wypadły odmiany Metro (a1 – 106%, a2 – 103%) i Fanfaro (a1 i a2 – 104%) [6].
Warto odnotować, że 3 spośród nowych odmian pszenżyta zdobyły w 2024 roku złote medale targów Polagra Premiery dla roślin uprawnych [4]. Były to odmiany pszenżyta ozimego:
- Fanfaro (lider pod względem mrozoodporności i odporności na porastanie ziarna w kłosie oraz zawartości białka w kłosie);
- Heroico (z możliwością uprawy w monokulturze i po kukurydzy ze względu na odporność na fuzariozę);
- Metro (polecana do wysokiej agrotechniki, z doskonałą odpornością na choroby).
Źródła:
[1] https://www.agrofakt.pl/produkcja-zboz-w-polsce-2023-wedlug-gus-najnowsze-dane/
[2] https://agroprofil.pl/wiadomosci/uprawa/uprawa-pszenzyta-ozimego-potencjal-ktory-warto-wykorzystac/
[3] https://www.wrp.pl/pszenzyto-ozime-odmiany-na-loz-polecane-w-sezonie-2023-2024/
[5] https://www.agropolska.pl/uprawa/zboza/nowe-odmiany-zboz-ozimych-2023,600.html