Krowa jersey – rasa krów mlecznych warta uwagi

Choć pod względem jakości mleka krowa jersey bije na głowę najpopularniejszą w Polsce rasę holsztyno-fryzyjską, to wciąż jest ona w naszym kraju rzadko spotykana. Tymczasem bydło jersey ma też wiele innych zalet – m.in. niskie koszty utrzymania i łatwą hodowlę. Przedstawiamy plusy i minusy tej rasy krów mlecznych oraz aspekty, pod względem których ma ona przewagę nad krową HF.

Krowa jersey – pochodzenie i charakterystyka

Krowa jersey należy do rasy krów mlecznych. Wywodzi się z leżącej na kanale La Manche wyspy Jersey. Na kontynencie i w Wielkiej Brytanii pojawiła się dopiero w drugiej połowie XIX wieku, a jej największa populacja występuje obecnie w USA i w Danii [6].

Ponad dwustuletnia izolacja sprawiła, że rasa jersey wyróżnia się wysoką jednorodnością zarówno w wyglądzie, jak i pod względem genetycznym [1]. Bydło jersey jest łagodne, opiekuńcze, towarzyskie i łatwo przystosowuje się do nowych rozwiązań technologicznych [5]. Krowa jersey to piękne zwierzę, z umaszczeniem od cielistego do brunatnego z charakterystycznym jedwabistym połyskiem. Na grzbiecie zazwyczaj ma ciemną pręgę, a jej ogromne oczy są otoczone jasną obwódką [1].

Rasa jersey ma delikatną, drobnokościstą budowę ciała. Osiąga 500-780 kg i 145 cm wzrostu w krzyżu w przypadku buhajów, i odpowiednio 350-500 kg i 120-130 cm w przypadku dorosłych krów [1] [6].

Zalety mleka krowy jersey

Krowy jersey mają wysoką użytkowość mleczną, a pod względem jakości mleka uznawane są za najlepszą rasę bydła.

Średnia wydajność bydła jersey kształtuje się w okolicach 6500 kg mleka, z zawartością tłuszczu ponad 5% i białka prawie 4% [9]. Na terenie Polski najlepsze wyniki rasy jersey odnotowano w 2019 roku w Michałowie, ze średnią na poziomie 8448 kg mleka, przy zawartości tłuszczu 5,18% i białka 3,99% [1].

Mleko rasy krów mlecznych jersey jest kremowe i obfituje w sole mineralne oraz witaminę A. Ze względu na dużą zawartość suchej masy, w szczególności tłuszczu i kazeiny, cenione jest w serowarstwie, a podczas produkcji sera i masła uzyskuje się o 25-30% więcej finalnego produktu w porównaniu z mlekiem innych ras. Kolejną cenioną w przetwórstwie cechą jest większa średnica kuleczek tłuszczowych mleka krów jersey, dzięki czemu łatwiejsze jest zmaślanie i odwirowanie śmietany [10].

Na wysoką wartość prozdrowotną mleka krów jersey ma wpływ także fakt, że dość często zawiera ono wariant A2 kazeiny [1], a udział wapnia w mleku krowy jersey jest o 15-20% większy niż w mleku innych ras bydła mlecznego [6].

Bydło jersey w Polsce

Hodowla krowy jersey w Polsce ma charakter niszowy – zaledwie około 1000 sztuk [3] wobec całkowitego pogłowia krów mlecznych w Polsce sięgającego ponad 2 milionów sztuk [8].

Krowa jersey objęta jest w Polsce programem hodowlanym, którego celem jest utrzymanie jej cech mleczności (skład mleka, budowa ciała) oraz podniesienie opłacalności hodowli (selekcja głównie w kierunku poprawienia wydajności mlecznej oraz budowy wymienia i nóg) [2].

Krowa jersey a holsztyno-fryzyjska rasa bydła

Najpopularniejszą rasą krów mlecznych w Polsce jest krowa holsztyńsko-fryzyjska, a jej udział w pogłowiu wynosi ponad 85% [6] [9]. Ze względu na wydajność jest ona bezsprzeczną królową ras mlecznych. Jednak krowa jersey wygrywa w wielu innych kategoriach. Oto najważniejsze różnice między bydłem jersey a rasą holsztyno-fryzyjską:

Holsztyno-fryzyjska rasa bydła wygrywa w mleczności, a rasa jersey w jakości mleka. Średnia wydajność krowy HF wynosiła w 2022 roku 9315 kg mleka, przy zawartości tłuszczu 4% i białka 3,41%. Dla krowy jersey odnotowano w tym samym okresie znacznie niższą średnią wydajność, wynoszącą jedynie 6580 kg mleka, ale za to zawartość tłuszczu osiągnęła aż 5%, a białka 3,8% [9].
Mleko bydła jersey jest bardziej cenione ze względu bogatszy skład i wyższą zawartość suchej masy. Znane są badania, według których rasa jersey produkuje z 1 t paszy ponad 30 kg więcej sera w porównaniu z krową holsztyńsko-fryzyjską [10].
Rasa jersey jest tańsza w utrzymaniu. Efektywność wykorzystania paszy przez krowę jersey jest o 22% wyższa niż w przypadku krowy HF. Bydło jersey lepiej też radzi sobie na słabych pastwiskach, a z powodu swojej drobniejszej budowy wymaga mniejszej powierzchni użytkowej niż krowa holsztyńsko-fryzyjska [11].
Jałówki rasy jersey osiągają dojrzałość płciową 8 tygodni wcześniej niż jałówki holsztyno-fryzyjskiej rasy bydła [10], czas rui jest o 2 godziny dłuższy, a objawy silniejsze. Krowy jersey obskakiwały się w czasie rui ok. 9 razy, a krowy HF 7 razy [10].
Rasa jersey jest w mniejszym stopniu narażona na choroby racic, choroby metaboliczne i zapalenie gruczołu mlecznego, a cielenie się jest bezproblemowe [6].
Krowy rasy jersey żyją dłużej niż osobniki holsztyno-fryzyjskiej rasy bydła. Drugiej laktacji w przypadku krów HF dożywa 73% osobników, a w przypadku krów jersey 83% [10].
W porównaniu z krowami HF krowy jersey (a zwłaszcza ich cielaki z niską masą urodzeniową) gorzej tolerują niskie temperatury i mają większą tendencję do hipokalcemii [11].
Największą wadą rasy jersey jest niska użytkowość rzeźna i opasowa, a także trudny odchów cieląt (śmiertelność nawet powyżej 15%) [10].