Stonka ziemniaczana, czyli uprawa ziemniaka pod ostrzałem

Stonka ziemniaczana może być zwalczana chemicznie i biologicznie. Dowiedz się, jak i kiedy przeprowadzić oprysk na stonkę i uniknąć strat sięgających nawet do 80% plonu.

Stonka ziemniaczana = straty dla rolnika

Niewłaściwie zwalczana stonka ziemniaczana może wywołać straty dochodzące nawet do 80% plonu. Przeciętnie stonka powoduje w uprawie ziemniaka szkody do 20-30% [1]. Uszkodzeń dokonują nie tylko dorosłe chrząszcze, ale i wysoce żarłoczne larwy, a ich działalność prowadzi czasem do gołożeru [1]. Porażona stonką uprawa ziemniaka ma mniejszą powierzchnię fotosyntezy, a w efekcie wyda niższy i gorszej jakości plon [1]. Wyliczono, że mniejsza o 15% powierzchnia fotosyntezy przekłada się na plony mniejsze o 30%, czyli utratę z 1 hektara ok. 7 ton bulw [5].

Stonka ziemniaczana – zapobieganie

Środki na stonkę ziemniaczaną kosztują, dlatego lepiej zapobiegać niż leczyć. Ograniczaniu liczebności stonki ziemniaczanej służy:

wcześniej posadzona uprawa ziemniaka (starsze rośliny = wolniejszy rozwój stonki) [3];
właściwy płodozmian [3] i agrotechnika (np. niezbyt gęste sadzenie, usuwanie resztek po zbiorze ziemniaków) [7];
prowadzenie uprawy ziemniaka z daleka od ugorów, zadrzewień i zakrzewień (miejsca zimowania stonki) [2];
niszczenie kiełkujących samosiewów ziemniaków [3];
uprawa ziemniaka prowadzona daleko od zeszłorocznej [2].

Kiedy oprysk na stonkę ziemniaczaną?

Po pierwsze, chemiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej należy przeprowadzić najwcześniej na etapie masowej obecności larw L3 [3]. Uprawa ziemniaka, w której oprysk na stonkę zostanie przeprowadzony zbyt wcześnie, nic na nim nie zyska. Jaja owadów przetrwają (insektycydy nie niszczą jaj stonki), a rośliny zostaną niepotrzebnie obciążone opryskiem [3].

Po drugie, środek na stonkę powinien zostać zastosowany tylko jeżeli zysk z uprawy ziemniaka będzie większy od nakładów na jej zwalczanie [2]. Według zaleceń IOR-PIB próg szkodliwości zostaje przekroczony przy zagęszczeniu owadów powyżej 1-2 chrząszczy lub 15 larw na 1 m² albo 1 złoże jaj na 10 roślinach [6].

Jednorazowy oprysk na stonkę ziemniaczaną może nie wystarczyć. Nie zawsze środek na stonkę jest w pełni skuteczny (dotyczy to zwłaszcza grupy pyretroidów). Ponadto stonka sukcesywnie składa jaja, a te są odporne na insektycydy. Cykl życiowy stonki wyznacza więc termin powtórnego oprysku po 7-10 dniach, na etapie nowych larw [5].

Jak stosować chemiczne środki na stonkę ziemniaczaną?

Generalną zasadą jest stosowanie środków na stonkę w dawce zalecanej przez producenta i zwiększanie jej do maksimum wraz z liczebnością występowania stonki ziemniaczanej [2]. Większą skuteczność działania można też uzyskać przez dodanie adiuwanta do oprysku na stonkę ziemniaczaną [2].

Oprysk na stonkę, aby był skuteczny, powinien być przeprowadzony w temperaturze odpowiedniej dla każdej grupy chemicznej insektycydów [2]. Neonikotynoidy można stosować niezależnie od temperatury, pyretroidy poniżej 20ºC, makrocykliczne laktony między 8 a 25ºC, natomiast związki fosforoorganiczne powyżej 15ºC [2].

Warto też pamiętać, że preparat na stonkę powinien być regularnie zmieniany na taki z innej grupy chemicznej (środki z jednej grupy chemicznej należy stosować tylko raz w sezonie) [4]. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko wyhodowania odpornej populacji stonki ziemniaczanej [2], a jest ono realne. Już parę lat temu Instytut Ochrony Roślin potwierdził przypadki odporności stonki ziemniaczanej na preparaty z grupy pyretroidów.

Biologiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej

Stonka ziemniaczana może być zwalczana nie tylko preparatami chemicznymi, ale i biologicznymi. Dla przykładu mogą one zawierać bakterie Bacillus thuringiensis, które skutecznie likwidują wczesne larwy stonki (etapy L1 i L2) [2]. Tego typu oprysk na stonkę ziemniaczaną powinien być ponawiany (ale nie więcej niż 4 razy na sezon co 5-14 dni) i przeprowadzany w temperaturze około 15ºC [5]. Według Instytutu Ochrony Roślin trzy takie zabiegi odpowiadają skutecznością dwóm zabiegom z użyciem chemicznych środków na stonkę [5].