Racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie

Susza w rolnictwie to problem, który niestety będzie w przyszłości narastał – dlatego koniecznością w gospodarstwie staje się racjonalne gospodarowanie wodą. Już teraz warto pomyśleć o zwiększaniu retencji wodnej, korzystaniu z szarej wody, odpowiedniej agrotechnice i nawadnianiu. W poniższym artykule kilka wskazówek o tym, jak radzić sobie z nawracającą suszą w rolnictwie.

Susza rolnicza – prognozy dla polskich gospodarstw

Nie ma ucieczki przed koniecznością racjonalnego gospodarowania wodą w gospodarstwie rolnym. Według raportu NIK z 2021 roku, prawie 40% obszarów leśnych i rolnych jest zagrożonych suszą rolniczą w stopniu silnym lub ekstremalnym [5]. Zmiana klimatu i związana z nim susza w rolnictwie to już w Polsce fakt. Corocznie pojawia się problem z odnowieniem zasobów wód w glebie i brakami wody już na początku wiosny, suszą podczas wegetacji roślin oraz nierównomiernym rozkładem opadów [4]. Lepiej nie będzie. Można się spodziewać, że powyższe zjawiska staną się normą [1], a sytuacja z roku na rok będzie gorsza. Niestety są i takie prognozy, które mówią o zmniejszeniu opadów w okresie letnim o 40%! [9]

Racjonalne gospodarowanie wodą, czyli jak reagować na suszę w rolnictwie?

Dobra informacja jest taka, że są sposoby na przygotowanie gospodarstwa rolnego na pogłębiający się kryzys wodny. Do najważniejszych obszarów reagowania na suszę w rolnictwie należą [2]:

odpowiednia dbałość o glebę i zwiększanie retencji wodnej w glebie (maksymalizacja zatrzymywania i odzyskiwania wody),
stosowanie zabiegów agrotechnicznych, które zwiększają odporność upraw na suszę,
zmiana upraw na takie gatunki i odmiany, które mają mniejsze wymagania wodne i lepiej reagują na suszę. Rozwiązaniem może być zmiana upraw jarych na oziminy, ponieważ w większym stopniu korzystają z wód pozimowych a ich plonowanie jest mniej zależne od suszy letniej. Drugim rozwiązaniem jest przejście na uprawę roślin odporniejszych na stres wodny i termiczny ( sorgo, słonecznik, soja, lucerna) [8],
zwiększanie tzw. małej retencji wodnej przez gromadzenie wody na terenach rolniczych. Tu rozwiązaniem jest zachowanie naturalnych bagien, mokradeł, zakładanie oczek wodnych, stawów, zadrzewienia i zalesienia, TUZ, poplony i międzyplony [4], jak również zbieranie wody opadowej w zbiornikach [7],
oszczędzanie wody przez korzystanie z wód opadowych oraz z odzyskiwanej i szarej wody (woda bez fekaliów, pochodząca np. z mycia lub prania, może być wykorzystywana do sprzątania i mycia sprzętu rolniczego) [6],
używanie instalacji i urządzeń, które oszczędzają wodę,
oszczędzanie wód podziemnych,
modernizacja melioracji,
precyzyjne i wodooszczędne nawadnianie.

Na początek warto się przyjrzeć tym działaniom, które stosunkowo niskim kosztem mogą przyczynić się do racjonalnej gospodarki wodnej w rolnictwie.

Jak zwiększyć odporność na suszę rolniczą dzięki zabiegom agrotechnicznym?

Właściwie prowadzona agrotechnika może poprawić racjonalne gospodarowanie wodą poprzez cztery główne działania [3]:

Zabiegi na rzecz zmniejszania poboru wody przez rośliny. Duże znaczenie ma nawożenie fosforem i dbałość o odpowiednie pH (wspiera rozwój systemu korzeniowego) oraz potasem (reguluje parowanie wody przez aparaty szparkowe). Ważne są także: ochrona roślin przed agrofagami (osłabione rośliny mają zwiększoną transpirację wody) oraz odchwaszczanie już od wczesnych etapów rozwojowych (czyli eliminowanie niepotrzebnych, konkurencyjnych dla upraw, dodatkowych poborów wody).
Ułatwianie poboru wody z głębszych warstw gleby przez głęboszowanie (spulchnianie nadmiernie zagęszczonych głębszych warstw gleby).
Zwiększanie retencji wodnej przez ograniczanie parowania wody, czemu sprzyjają zabiegi agrotechniczne przyspieszające zwarcie się łanów roślin uprawnych. Działania te obejmują, np. przestrzeganie optymalnych terminów i gęstości siewu, właściwe przygotowanie gruntu, używanie najlepszego materiału siewnego.
Zwiększanie retencji wodnej przez lepsze wiązanie wód opadowych, czemu służy spulchnianie wierzchniej warstwy gleby, np. przez bronowanie lub spulchnianie międzyrzędzi.

Warto też zwrócić uwagę na zawartość próchnicy w glebie. Gleba najlepiej broni się przed suszą, jeśli jest bogata w próchnicę. Ta bowiem ma ogromną zdolność do pochłaniania wody. Warto więc stosować takie zabiegi agrotechniczne, które pozytywnie wpływają na zasobność gleby w próchnicę, np. naturalne i organiczne nawożenie, odpowiednia uprawa roli, międzyplony oraz uprawa roślin bobowatych [3].

Więcej na temat racjonalnego gospodarowania wodą oraz suszy w rolnictwie:

Przeciwdziałanie suszy, czyli gospodarowanie wodami w rolnictwie (i-rolnik.pl)

Susza na horyzoncie! Straszyć czy edukować? (i-rolnik.pl)

Susza, grad zniszczyły Twoje uprawy w 2021 r.? Możesz liczyć na pomoc (i-rolnik.pl)

Inwestycje w nawadnianie w rolnictwie – co warto wiedzieć? (i-rolnik.pl)

Jak susza wpłynęła na zdrowie roślin uprawnych (i-rolnik.pl)

Źródła:

[1] https://woda.cdr.gov.pl/index.php/woda-w-produkcji-rolniczej

[2] https://woda.cdr.gov.pl/images/woda-w-produkcji/Adaptacja_gospodarki_wodnej_w_rolnictwie.pdf

[3] https://woda.cdr.gov.pl/images/woda-w-produkcji/Gospodarowanie%20woda%20w%20rolnictwie.pdf

[4] https://koalicjazywaziemia.pl/ekspertyza-woda-w-rolnictwie/

[5] https://www.wrp.pl/nik-problem-suszy-w-rolnictwie-wynika-z-lat-zaniedban/