Glifosat w rolnictwie dopuszczony do 2033 roku

Glifosat to błogosławieństwo czy przekleństwo rolników? Jak działa ten herbicyd? Jakie ma wady i zalety? Na jakich zasadach można go stosować do 2033 roku, a kiedy jest to zakazane? Przeczytaj i działaj zgodnie z prawem i zdrowym rozsądkiem!

Jak działa glifosat?

Glifosat (pierwotna nazwa handlowa: roundup) jest powszechnie stosowany w rolnictwie jako wysoce skuteczny i nieselektywny herbicyd, który niszczy zarówno chwasty jednoroczne, jak i wieloletnie oraz zarówno jednoliścienne, jak i dwuliścienne [1]. Herbicyd ten powszechnie używany jest w uprawach GMO (np. soi, kukurydzy i bawełny), w których rośliny uprawne mają wszczepione geny odporności na glifosat [2].

Pobierany jest przez zielone pędy, liście i niezdrewniałą korę (nie przez korzenie), stąd też najskuteczniej działa, jeśli chwasty są już wyrośnięte [2]. Dla przykładu perz powinien mieć 10-25 cm wysokości i minimum 3-4 liście, a chwasty dwuliścienne powinny mieć wytworzone dwa liście właściwe [2]. Po zastosowaniu glifosatu rośliny zaczynają zamierać po 7-10 dniach, a pełny efekt usunięcia chwastów osiągnięty zostaje po 2-3 tygodniach [2].

opryski z glifosatem

Roundup zaburza proces syntezy białek oraz asymilacji dwutlenku węgla przez rośliny [2]. Biochemiczną podstawą blokady syntezy białek jest w przypadku tego herbicydu hamowanie aktywności syntazy 5-enolopirogronianoszikimo-3-fosforanu – enzymu, który nie występuje ani u ludzi, ani u zwierząt [1].

W wyniku działania glifosatu następuje też zamknięcie aparatów szparkowych, a tym samym ustanie rozprowadzania wody po całej roślinie i jej wysuszanie [1]. Zjawisko to wykorzystywane bywa do desykacji, jak również do wyrównania szybkości dojrzewania upraw [1].

Roundup w rolnictwie – plusy i minusy

Żaden pestycyd nie jest tak szeroko stosowany jak glifosat. Tylko między 2004 a 2014 rokiem użyto 6 mld kg czystego glifosatu [4]. Żaden też herbicyd nie budził takich kontrowersji.

Analizując plusy i minusy tego pestycydu, warto pamiętać, że dzięki jego użyciu [4]:

spadła liczba oprysków bardziej szkodliwymi dla ssaków herbicydami;
wzrósł udział upraw bez głębokiej orki (do 15 cm), która z jednej strony chroni przed chwastami, a z drugiej powoduje wymywanie wierzchniej warstwy gleby;
rzadziej wyjeżdża się na pola traktorami, a tym samym mniejsze jest zgniatanie gleby, zużycie paliwa i emisja CO₂.

Jeżeli chodzi o wady roundupu, warto pamiętać, że [4]:

niektóre dane wskazują na fakt, że zaburza on mikoryzę i działanie mikrobiomu w glebie. Może to negatywnie wpływać na przyswajanie wody i soli mineralnych przez uprawy;
u niektórych chwastów pojawia się odporność na ten herbicyd, np. u komos czy szarłatów. Nie szkodzi im nawet 20-krotne zwiększenie dawki oprysku.

Niestety pojawiają się także dane o możliwym negatywnym wpływie gifosatu na zdrowie i korelacji z zachorowalnością na raka [1] [3]. Trzeba też mieć świadomość, że Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) w 2015 roku wpisała glifosat na listę preparatów prawdopodobnie rakotwórczych, mimo że Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) po przeanalizowaniu ogromnej liczby badań naukowych uznał go za bezpieczny dla ludzi [3 [4].

Dodatkową kwestią jest bezpieczeństwo pracy rolników przy opryskach i ryzyko zatrucia glifosatem. Warto wiedzieć, że może się on dostać do organizmu przez skórę, oczy i układ oddechowy i że należy stosować odpowiednie zabezpieczenie [1].

Nowe przepisy od 2024 roku – kiedy można stosować glifosat, a kiedy nie?

28 listopada 2023 roku Komisja Europejska zatwierdziła odnowienie prawa do stosowania glifosatu do 15 grudnia 2033 roku [5]. Jednak obwarowała tę zgodę pewnymi warunkami. Należą do nich między innymi następujące zakazy i nakazy [5] [6]:

Nie wolno stosować glifosatu do desykacji roślin przed zbiorem lub w celu optymalizacji młócki.
Nie wolno przekraczać maksymalnych rocznych dawek (z wyjątkiem indywidualnie uzyskanych odstępstw), tj.: w rolnictwie 1,44 kg/ha, na obszarach nierolniczych 3,6 kg/ha, a do zwalczania gatunków inwazyjnych na obszarach rolniczych i nierolniczych 1,8 kg/ha.
Użycie glifosatu powinno być poprzedzone oceną ryzyka narażenia konsumenta na jego obecność w roślinach uprawianych następczo w płodozmianie.
Oprysk powinien być przeprowadzony zgodnie z przepisami dotyczącymi m.in. ochrony wód gruntowych i powierzchniowych oraz ochrony małych ssaków i bioróżnorodności.
W przepisach krajowych należy zawrzeć zapisy ograniczające ryzyko znoszenia cieczy użytej do oprysku, np. przez obowiązek zachowania na polu pasa buforowego, zmniejszenie czasu oprysku lub stosowanie dysz, które zmniejszają znoszenie oprysku o min. 75%.

Ponadto KE zaleciła państwom członkowskim ograniczenie użycia herbicydów z glifosatem do niezbędnego minimum i upoważniła je do wprowadzenia całkowitego zakazu na określonych obszarach [5].

Szczegółowe zapisy dotyczące prawa do stosowania glifosatu znajdują się w Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji (UE) 2023/2660 z dnia 28 listopada 2023 r.