Liczba kóz na świecie

Kiedy człowiek zaczął hodować kozy? Ile wynosi pogłowie tych zwierząt na świecie? Kto produkuje najwięcej koziego mleka? Na te i inne pytania odpowiedź można znaleźć w naszym artykule. Zachęcamy do lektury.

Kiedy udomowiono kozy

Na początku spróbujmy ustalić, kiedy koza stała się zwierzęciem hodowlanym. Ocenia się, że stało się to ok. 8000 r. p.n.e. na terenie Bliskiego Wschodu. Zwierzęta hodowano najprawdopodobniej też na terenie południowej Francji i północnej Hiszpanii. O takim wykorzystaniu zwierząt świadczyć mogły ślady odkryte w położonych tam jaskiniach.

Zanim jednak doszło do udomowienia kóz, ludzie polowali na dziko żyjące zwierzęta. Nie było to jednak łatwe zadanie. Kozy, znane ze swojej skoczności, uciekały przed człowiekiem w góry. Na tym terenie upolowanie zwierzyny było zdecydowanie trudniejszym zadaniem i wiązało się ze sporym ryzykiem utraty życia bądź zdrowia.

Badania przeprowadzone na terenie Turcji wykazały, że ludzie w pewnym momencie zmienili sposób „pozyskiwania” kóz. Zaczęto wyłapywać młodsze osobniki, które nie były zabijane od razu. Trzymano je w przydomowych, prowizorycznych zagrodach i konsumowano po kilku miesiącach. W trakcie wykopalisk w okolicach osady Asikli Höyük odnaleziono kości młodych, jeszcze nie w pełni dojrzałych osobników, co potwierdza przedstawioną wcześniej tezę. Koźlęta traktowano więc w tamtym momencie jako rodzaj zimowych zapasów – nie była to typowa hodowla. Ruch ten jednak sprawił, że zdecydowanie ograniczono polowania na żyjące dziko kozy.

W późniejszych czasach hodowla nabierała rozmachu. Zwierzęta zaczęto trzymać w coraz większych grupach, zaczęły się też rozmnażać w tak tworzonych stadach. Profesjonalizacja hodowli nie przebiegała jednak szybko – badacze twierdzą, że na początku człowiek popełniał sporo błędów. Zwierzęta otrzymywały złą karmę, chorowały, a liczba poronień była niezwykle duża. Z czasem jednak ludzie zyskali doświadczenie, niezbędną wiedzę i doszło do tego, że całość mięsa spożywanego przez mieszkańców wspomnianej tureckiej osady pochodziła już z hodowli. Dziko żyjące kozy mogły więc odetchnąć z ulgą.

Kozy zyskały na znaczeniu, stając się ważnym źródłem pożywienia (mleko, mięso). Szeroko wykorzystywano też skóry pochodzące od tych zwierząt.

Kozy doceniła też antyczna kultura. W jaki sposób? Podajmy kilka przykładów – tylko z mitologii greckiej:

• koza Amaltea karmiła Zeusa, jej ułamany róg stał się symbolem obfitości,
• tarcza Ateny była pokryta kozią skórą,
• podczas świąt na cześć boga wina i płodności Dionizosa, uczestnicy wykorzystywali przebrania z kozich skór.

Ile kóz jest na świecie

Trzeba przyznać, że błąkający się po całym świecie w poszukiwaniu Pacanowa Koziołek Matołek nie miałby problemów ze znalezieniem swoich braci i sióstr. Według danych FAO, na świecie w 2023 r. było ponad miliard kóz – a dokładnie 1126,836 mln.

Granicę 100 mln hodowanych kóz przekroczyły dwa najludniejsze krajach świata – Indie (154,262 mln) i Chiny (129,45 mln). Z pierwszej dziesiątki najbardziej „zasobnych” w te zwierzęta krajów na uwagę zasługują dwaj przedstawiciele kontynentu afrykańskiego. W Czadzie na jedną osobę przypada statystycznie 2,34 kozy, a w Mali 1,27 – we wskazanych państwach pogłowie tych zwierząt przekracza więc liczbę mieszkańców.

Lista 10 krajów o największym pogłowiu kóz (FAO, 2023 rok)

podana wartość w milionach sztuk

Jak widać, w zestawieniu dominują kraje afrykańskie (7) i azjatyckie (3). Do państw z innych kontynentów, w których te zwierzęta hodowlane mają znaczenie, zaliczyć możemy: Brazylię (12,891 mln szt.), Meksyk (8,84 mln), Argentynę (4,127 mln) oraz Australię (4,116 mln). W Europie krajem najbardziej „zasobnym” w kozy jest natomiast Grecja (2,748 mln).

Produkcja mleka, mięsa i skór

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, kozy są cenione ze względu na swoje mleko, mięso oraz skóry.

W 2023 r. wyprodukowano na świecie 7,464 mln t koziego mięsa. Liderem pod kątem jego produkcji są Chiny (33,51 proc. globalnej produkcji), na dalszych miejscach uplasowały się Indie (21,29 proc.), Pakistan (7,32 proc.) oraz Nigeria (3,65 proc.).

Światowa produkcja surowego koziego mleka wyniosła z kolei w 2023 r. 20,842 mln t. W tej kategorii zdecydowanym liderem są Indie (37,45 proc. globalnej produkcji), Sudan (5,42 proc.) oraz Pakistan (5,02 proc.). Co ciekawe, w tym rankingu Chiny, potentat pod kątem produkcji koziego mięsa, znalazł się dopiero na 22 pozycji (1,10 proc. udziału).

Na koniec sprawdźmy, który kraj przoduje pod względem produkcji kozich skór. Aż za 34,24 proc. światowej produkcji (1,461 mln t w 2023 r.) odpowiadają Chiny. Drugie miejsce zajmują Indie (19,77 proc.), a trzecie Pakistan (8,94 proc.).

Ile kóz jest w Polsce

Według danych GUS, w 2024 roku pogłowie kóz w Polsce wyniosło 63,5 tys. sztuk. Czy to dużo, czy mało? To zależy, z jakiej perspektywy spojrzymy. Patrząc na wartości odnotowane w ostatnich dwóch dekadach, możemy stwierdzić, że liczba ta nie robi wrażenia. W 2004 roku pogłowie kóz wynosiło 175,8 tys. sztuk. Z drugiej jednak strony były lata, w których liczba ta oscylowała poniżej 50 tys. (2016-2019).

Najwięcej kóz hoduje się w województwie wielkopolskim (9,5 tys.), mazowieckim (7,5 tys.) i dolnośląskim (5,6 tys.). Nasi rodzimi hodowcy najbardziej cenią sobie następujące rasy: białe uszlachetnione, barwne uszlachetnione, saaneńskie.

Oczywiście wartości te nie przekładają się na wysokie pozycje Polski w światowych rankingach. Nad Wisłą w 2023 r. wyprodukowaliśmy 9,2 tys. t surowego koziego mleka, co przekłada się na 0,04 proc. udział w globalnej produkcji, i 60 t koziego mięsa (udział poniżej 0,01 proc.).

Dane

FAO, https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL

Worldometereshttps://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/

GUS, https://bdl.stat.gov.pl/bdl/metadane/cechy/1442

Źródła

Szymanowska Anna, Koza w kulturze i środowisku przyrodniczym, https://up.lublin.pl/blog/13388/

Nawrot Radosław, Ludzie wcale nie chcieli udomowić owiec i kóz. Sprawy wymknęły się spod kontroli, https://zielona.interia.pl/przyroda/zwierzeta/news-ludzie-wcale-nie-chcieli-udomowic-owiec-i-koz-sprawy-wymknel,nId,7223069

Klebaniuk Renata, Od udomowienia kozy po mleko UHT, https://www.quixi.pl/media/Fragmenty_ksiazek/PL/Branzowe/MLECZARSTWO%20polskie%20.pdf

W całej Polsce rośnie hodowla kóz. Nie zgadniecie, gdzie jest ich najwięcej, https://wiescirolnicze.pl/inne-hodowle/w-calej-polsce-rosnie-hodowla-koz-nie-zgadniecie-gdzie-jest-ich-najwiecej/