Jabłka – najwięksi producenci na świecie

Jabłko to jeden z naszych symboli narodowych. Warto dowiedzieć się na jego temat ciut więcej. Dzięki lekturze artykułu znajdziesz odpowiedzi na następujące pytania:

• skąd pochodzą jabłka,
• gdzie zbiera się najwięcej tych owoców,
• które miejsce zajmuje Polska pod względem produkcji jabłek,
• jak w Polsce wykorzystujemy jabłka.

Zachęcamy do lektury.

Krótka historia jabłek

Najpierw jednak przedstawmy krótką historię tego soczystego owocu. Pierwotnie jabłonie występowały w środkowej Azji, przypuszcza się, że na terenie Kazachstanu. Możliwe, że jabłka były znane już 8500 lat temu – pierwsze ślady dzikich jabłoni odkryto na terenie Turcji, w Anatolii. Szacuje się, że 4000 lat temu na terenie Bliskiego Wschodu obecne już były odmiany słodkiej jabłoni.

Z czasem jabłka trafiły do Grecji, a następnie do Rzymu (jak widać mieszkańcy największego wówczas imperium importowali z Hellady nie tylko bogów). Rzymskie kroniki sprzed 3000 lat wspominały już o 26 odmianach tego owocu (dzisiaj jest ich 8000).

Odkrycia geograficzne, które miały miejsce w XV wieku i później, doprowadziły do upowszechnienia jabłoni na całym świecie. Od tego momentu smak jabłek mogli docenić m.in. mieszkańcy obu Ameryk.

Kiedy jabłka znalazły się w Polsce? W naszym kraju odnaleziono ślady obecności jabłoni leśnej pochodzące sprzed 2800 lat. Świadoma hodowla jabłoni rozpoczęła się jednak dopiero w XII wieku – za sprawą zakonu Cystersów, którzy do produkcji jabłek wykorzystywali przyklasztorne ogrody.

Jabłko ma istotne znaczenie symboliczne. W Biblii było owocem zakazanym, które zerwała Ewa, ulegając namowom węża. To nieposłuszeństwo wobec Boga i złamanie jednego z nakazów sprawiło, że Adam i Ewa musieli opuścić Raj. W mitologii greckiej również możemy doszukać się obecności tego owocu. Jabłko, z napisem „dla najpiękniejszej”, zostało rzucone podczas wesela Tetydy i Peleusa przez boginię Eris i stało się przyczyną poważnego sporu pomiędzy Ateną, Afrodytą oraz Herą.

Poznaliśmy krótką historię jabłek – rzućmy teraz okiem na światowe statystyki dotyczące produkcji tych owoców.

W którym kraju zbiera się najwięcej jabłek

W 2023 roku na świecie zebrano 97,339 mln t jabłek (dane FAO). Niekwestionowanym liderem w produkcji tych owoców są Chiny, których udział w globalnych zbiorach wynosi blisko 51 proc. Oznacza to, że co drugie jabłko na świecie ma chiński rodowód.

Co ciekawe, kolejne miejsca w zestawieniu zajmowane są przez państwa leżące na różnych kontynentach. Druga lokata przypadła Ameryce Północnej, reprezentowanej przez Stany Zjednoczone (udział 5,29 proc.). Na najniższym miejscu podium ulokowała się Turcja (4,73 proc.), wyprzedzając Polskę (4 proc.). W pierwszej dziesiątce największych producentów jabłek w 2023 roku mieliśmy:

• 4 kraje azjatyckie (Chiny, Turcja, Indie, Iran),
• 3 kraje europejskie (Polska, Włochy, Francja),
• 2 kraje z Ameryki Północnej i Południowej (USA, Chile),
• 1 kraj europejsko-azjatycki (Rosja).

Patrząc przez pryzmat kontynentów, zdecydowanie największą produkcją jabłek może poszczycić się Azja. Nie jest to zaskoczenie, jeśli spojrzymy na sam wynik osiągany przez Chiny. Z Azji pochodzi ponad 2/3 jabłek (67,3 proc.). Europa odpowiada natomiast za 18 proc. światowych zbiorów, obie Ameryki za 10,1 proc.

Ranking 20 największych producentów jabłek

(wielkość zbiorów w mln ton, dane FAO)

Globalnie produkcja jabłek zajmuje 4,618 mln ha. Jest to obszar zbliżony wielkością do powierzchni Estonii.

Prymusami pod kątem wydajności produkcji jabłek są następujące kraje: Nowa Zelandia (59,742 t/ha), Chile (50,884 t/ha) oraz Szwajcaria (46,935 t/ha). Jak na tym tle prezentuje się Polska? Nasi sadownicy osiągają wynik na poziomie 25,951 t/ha – to rezultat wyższy niż ten osiągany przez lidera produkcji, czyli Chiny (24,843 t/ha).

Światowa produkcja jabłek na przestrzeni lat (1961-2023)

Prezentowany wykres pokazuje zmiany w światowej produkcji jabłek w ostatnich latach. Co można zaobserwować? Wielkość produkcji, reprezentowana przez czerwoną linię, w ostatnich dwóch dekadach ma tendencję wzrostową – rzadko kiedy wyniki danego roku są gorsze od wcześniejszego okresu.

Ciekawie wygląda linia niebieska, prezentująca powierzchnię zajmowaną przez uprawę jabłek. Tu dokładnie widać, że szczytowym rokiem pod tym względem był 1995. W kolejnych latach wartość ta miała tendencję spadkową – w 2023 roku osiągnięto wynik analogiczny jak w 1986 roku. Należy jednak zaznaczyć, że w 1986 roku zbiory jabłek wynosiły 42,596 mln t, czyli 43,7 proc. wyniku z 2023 roku. Widoczny jest więc spory wzrost wydajności produkcji na przestrzeni analizowanych lat.

Jabłka w Polsce (lata 1985-2023)

Przenieśmy się teraz na nasze podwórko i zobaczmy, które regiony w Polsce przodują pod kątem produkcji omawianych przez nas owoców.

Uprawa jabłek w Polsce zajmuje ok. 150 tys. ha. Województwo mazowieckie odpowiada za 41,5 proc. tej wartości, świętokrzyskie za 14,5 proc., łódzkie za 13,5 proc., a lubelskie za 13,3 proc.

Oczywiście powyższe wartości przekładają się na udział poszczególnych regionów w krajowej produkcji jabłek. Województwo mazowieckie odpowiada za 44,7 proc. zbiorów, łódzkie za 15,7 proc., świętokrzyskie za 14,7 proc., a lubelskie za 9,5 proc.

W ostatnich latach możemy zaobserwować zmniejszenie powierzchni upraw jabłek – nie wpływa to jednak negatywnie na wielkość produkcji, co pokazuje poniższy wykres (niebieska linia to obszar upraw, czerwona to wielkość produkcji).

Według historycznych danych FAO, największą powierzchnię upraw jabłek w Polsce odnotowano w 2012 roku – aż 194,7 tys. ha. Najkorzystniejszy pod kątem zbiorów okazał się 2022 rok – wtedy produkcja jabłek wyniosła  4,265 mln t.

Wykorzystanie jabłek w Polsce

Jabłko to jeden z naszych narodowych symboli, jest owocem szeroko kojarzonym z Polską na świecie. Nie ma się co dziwić, odpowiadamy w końcu za ok. 4  proc. globalnej produkcji.

Co robimy z tak wielkimi zbiorami? Na pewno nie przejadamy. Szacuje się, że krajowa konsumpcja wynosi rocznie ok. 0,5 mln ton (zbiory to ok. 3,5-4 mln t). Statystyczny Polak zjada coraz mniej jabłek – w 2019 roku konsumował średnio 12 kg tych owoców, w 2024 roku wynik był o jeden kilogram niższy. Na tle innych europejskich nacji nie wyróżniamy się pod względem spożycia tego typu owoców – zjadamy o 20 proc. mniej jabłek niż przeciętny mieszkaniec Starego Kontynentu.

Które odmiany jabłek najbardziej lubią Polacy? Według  badań przeprowadzonych przez Kantar Polska w 2024 roku najbardziej doceniane są odmiany: Lobo (38 proc. wskazań), Szampion (30 proc.), Jonagold (25 proc.) i Ligol (25 proc.).

Skoro nie jesteśmy w stanie skonsumować całości krajowej produkcji, to może tym smacznym owocem dzielimy się z innymi państwami? Tak po części jest – za granicę trafia ok. 0,5-0,9 mln t jabłek rocznie. Jak ważnym elementem polskiego handlu zagranicznego są omawiane owoce, mogliśmy się przekonać wielokrotnie, gdy np. Rosja wprowadziła embargo na nasze jabłka.

Gdzie trafiają nasze jabłka? W sezonie 2023/2024 eksportowaliśmy je do 77 krajów na świecie. Kluczowymi odbiorcami naszych owoców były takie państwa jak: Niemcy, Kazachstan, Rumunia, Holandia, Egipt, Francja , Indie, Czechy. Na odnotowanie może zasłużyć fakt, że 1,9 proc. eksportu trafiło do… Mongolii, czyli państwa graniczącego z Chinami, największym producentem jabłek na świecie.

W największym stopniu jabłka wykorzystuje nasz przemysł przetwórczy. Jego zapotrzebowanie jest różne, zależy od wielu aspektów. Jednym z nich jest np. kwestia wielkości zbiorów pomarańczy. Jeśli ona spada, a jednocześnie produkcja jabłek nie jest zakłócona, to wzrasta zapotrzebowanie na koncentrat soku jabłkowego. Przemysł mruga wtedy porozumiewawczo okiem w kierunku sadowników i z chęcią przyjmuje dostarczane przez nich produkty. Generalnie można założyć, na podstawie danych z ostatnich lat, że przemysł przetwórczy wykorzystuje w granicach 1,8-3 mln t jabłek rocznie.

Jabłka są bez wątpienia naszym dobrem narodowym. Wątpliwe, abyśmy stali się kiedykolwiek światowym liderem produkcji tych owoców – Chiny oraz Stany Zjednoczone mają zdecydowanie większe możliwości rozwoju, np. z uwagi na swoją wielkość. Nie zmienia to jednak faktu, że 4 miejsce, które zajmuje Polska w rankingu największych producentów jabłek na świecie, jest niezwykle dobrym wynikiem. Nasi sadownicy wykonują kawał dobrej roboty. To dzięki nim, jako konsumenci, mamy dostęp do smacznych, soczystych i zdrowych owoców. To dzięki nim nasza gospodarka ma co przetwarzać i co eksportować, przyczyniając się do bogacenia nas wszystkich.

Dane

FAO, https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL

Główny Urząd Statystyczny, Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2023 roku, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/uprawy-rolne-i-ogrodnicze/produkcja-upraw-rolnych-i-ogrodniczych-w-2023-roku,9,22.html

Źródła

Światowy Dzień Jabłka (28 września), https://cep.uj.edu.pl/ciekawostki/-/journal_content/56_INSTANCE_n6xsHie4W8iP/139445489/151657095

Tysiące lat historii jabłka, https://www.refal.eu/warto-wiedziec/tysiace-lat-historii-jablka

Nowacka-Goik Magdalena, Jabłko w kulturze. Symbol religijny, ludowy, mitologiczny i… polityczny, https://plus.dziennikzachodni.pl/jablko-w-kulturze-symbol-religijny-ludowy-mitologiczny-i-polityczny/ar/3937965

Najpopularniejsze odmiany jabłek w Polsce, https://rolnictwo-przyszlosci.pl/aktualnosci/zrownowazone-rolnictwo/546-najpopularniejsze-odmiany-jablek-w-polsce

Eksport polskich jabłek w sezonie 2023/2024, https://www.sadownictwo.com.pl/eksport-polskich-jablek-w-sezonie-2023-2024