W jaki sposób wykonać prawidłowy siew zbóż ozimych? Kiedy siać pszenżyto, a kiedy pszenicę ozimą? Jak właściwie nawozić i opryskiwać zboża ozime jesienią? Warto odświeżyć swoje wiadomości, zanim rozpocznie się prace polowe.
Nieodmiennie od lat, rolnicy preferują zboża ozime niż jare, ze względu na ich odporność na suszę i wyższe plony. Areał ozimin osiągnął w Polsce w 2022 roku 3,7 mln ha (z całości 4,6 mln ha zbóż), a najpopularniejsze wciąż pozostają ozime: pszenica (2,1 mln ha) oraz pszenżyto (1,2 mln ha).
Najpopularniejsze zboża ozime: pszenica i pszenżyto
Odporność na warunki pogodowe powoduje, że zboża ozime wygrywają z jarymi w plonowaniu. W PDO pszenica jara przy wysokim poziomie agrotechniki osiągała plon 71,8 dt, a pszenica ozima 96,3 dt z hektara (średnia z lat 2017-2021), co daje różnicę ponad 24 dt z hektara na korzyść ozimej. Według rzeczywistych danych raportowanych przez GUS, w latach 2018-2019, pszenica ozima miała plony wyższe od ozimej o 12,5 dt z ha. W przypadku pszenżyta również można spodziewać się wysokich plonów. Przy przeciętnym poziomie agrotechniki wynoszą one 80 dt na 1 hektar, a przy wysokim sięgają nieco ponad 90 dt.
W Krajowym Rejestrze znajduje się obecnie około 130 przebadanych i rekomendowanych dla polskich warunków odmian pszenicy i około 50 pszenżyta. Wybierając odpowiednią dla danego gospodarstwa odmianę, należy kierować się wynikami Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Dla każdej odmiany określone są ważne parametry hodowlane, takie jak odporność: na choroby, wyleganie, porastanie w kłosie oraz na zakwaszenie gleby. Jest więc w czym wybierać, przy czym z reguły największe plony oraz najlepszą odporność mają najnowsze odmiany.
Siew ozimej pszenicy i pszenżyta – terminy, obsada, głębokość
Im lepsza technika siewu (termin, głębokość oraz gęstość), tym lepsza jakość plonów.
Kiedy siać pszenicę ozimą? Optymalny termin siewu jest różny dla poszczególnych regionów Polski. Dla pszenicy trwa on od 15 września, w części północno-wschodniej i wschodniej Polski, aż do 10 października na Dolnym Śląsku. Ilość wysiewu określona jest przez hodowcę danej odmiany i zwykle wynosi 300 – 350 kiełkujących ziarniaków na 1 m2. Pszenicę ozimą należy wysiewać na głębokość 2-3 cm. Głębszy i późniejszy siew wydłuża wschody zboża, osłabia rozwój systemu korzeniowego oraz zwiększa ryzyko porażenia siewek przez choroby grzybowe.
Siew pszenżyta również powinien być płytki (2-3 cm) i jak najwcześniejszy. Zaczyna się już około 10 września na Suwalszczyźnie, Podlasiu, Mazurach i Warmii. Najpóźniej, bo aż do 5 października można siać na zachodzie Pomorza Szczecińskiego. Im późniejszy wysiew, tym większa powinna być ilość zdolnych do kiełkowania ziaren na m2, począwszy od 170-200, a skończywszy nawet na 300 ziarnach/m2.
Nawożenie ozimej pszenicy i pszenżyta
Nawożenie fosforem, potasem i azotem są niezbędne do uzyskania wysokich plonów z ozimej pszenicy i pszenżyta. Dla określenia odpowiedniej ilości nawozów pomocne jest przeprowadzenie analizy gleby na uprawianym polu.
- Jesienią, przed etapem uprawy przedsiewnej należy przeprowadzić nawożenie fosforem i potasem. Dla pszenicy stosuje się zwykle 55 – 90 kg nawozów fosforowych i 60 – 100 kg potasowych na 1 ha. Pszenżyto ozime ma większe wymagania i wynoszą one odpowiednio 60-100 kg nawozów fosforowych na 1 ha i 85-130 potasowych. Jeżeli zebrano z pola słomę z przedplonu, należy zwiększyć dawki nawozów nawet o 80%.
- Wczesną wiosną warto przeprowadzić nawożenie azotem pól pszenicy ozimej. Właściwą dawką jest 90-160 kg nawozu na 1 ha. Natomiast pszenżyto należy nawozić azotem w niewielkim stopniu, jesienią, maksymalnie 20-30 kg nawozu na ha. Przy uprawie pszenicy ozimej na cele konsumpcyjne, właściwy jest podział dawki na dwie lub trzy części, przy czym jedna dawka nie powinna być większa niż 60 kg na 1 ha.
- Dodatkowo glebę warto wzbogacać w mikroelementy. Uprawy pszenicy na cele konsumpcyjne powinny być nawożone magnezem, siarką, miedzią i manganem. Pszenżyto dożywia się miedzią, manganem, borem oraz żelazem. Zwykle stosuje się tu nawożenie dolistne w fazie krzewienia i w fazie strzelania w źdźbło.
Jesienny oprysk zbóż ozimych
Przeciwdziałanie zachwaszczeniu pól ozimej pszenicy i pszenżyta rozpoczyna się już jesienią. Największą zmorą upraw zbóż ozimych jest miotła zbożowa. Zwalcza się ją poprzez jesienny oprysk, który powinien być wykonany tuż przed wschodami lub niedługo po wschodach zbóż, w temperaturze powyżej zera i w dniu bez opadów. Najlepsze są preparaty o szerokim zakresie działania, zwalczające zarówno chwasty jednoliścienne (np. gwiazdnica) jak i dwuliścienne (maruna, rumianek). Oprysk można ponowić wczesną wiosną. Przeczytaj, jak dobrać bezpieczne i skuteczne środki ochrony roślin.
Źródła:
Centralne publikacje wyników doświadczeń PDO: https://coboru.gov.pl/PDO/pdopublikacjecentralne
https://agrarlex.pl/artykuly/zboza/jare-kontra-ozime
www.agrofakt.pl/kiedy-siac-zboza-ozime-terminy-wysiewu-w-polsce/
https://www.agropolska.pl/uprawa/zboza/mimo-wielu-skreslen-wybor-nadal-szeroki,500.html
https://www.agropolska.pl/uprawa/zboza/pszenica-ozima-plonowanie-pdo-2021,510.html
https://terazpole.pl/uprawa/kiedy-siac-pszenzyto-ozime/
https://www.agropolska.pl/uprawa/nawozenie/nawozenie-przedsiewne-pod-pszenice-ozima,248.html
https://www.kalendarzrolnikow.pl/5153/wiosenne-nawozenie-azotem-pszenzyta-ozimego
https://agropedia.pl/uprawa-pszenzyta#Nawozenie_pszenzyta
https://www.rynek-rolny.pl/artykul/miotla-zbozowa-uciazliwy-chwast-upraw-zboz-ozimych.html?page=2
Zdjęcie: Ralp / Pixabay