Przeczytaj, jak zwalczać choroby jabłoni i jak im zapobiegać. Dlaczego parch jabłoni to najgroźniejsza choroba grzybowa jabłoni? Która odmiana jest odporna na parcha jabłoni, mączniaka jabłoni lub inne choroby jabłoni? Zajrzyj do artykułu, skorzystaj z zawartej w nim wiedzy i uniknij strat!
Choroby jabłoni – jak im zapobiegać i jak je zwalczać?
Chorobom jabłoni zapobiega się poprzez stosowanie niechemicznych metod ochrony jabłoni opisanych w Metodyce Integrowanej Produkcji Jabłek. Do najważniejszych należą [1]:
- unikanie stanowisk nisko położonych (które zwiększają ryzyko wystąpienia m.in. raka drzew owocowych i zgorzeli kory jabłoni) i z wilgotnym mikroklimatem (które sprzyjają rozwojowi parcha jabłoni);
- wybór odmian odpornych na choroby jabłoni;
- odpowiednie cięcie jabłoni;
- wycinanie starych jabłoni rosnących w pobliżu sadu;
- usuwanie porażonych części drzew.
W przypadku większości chorób jabłoni można też stosować interwencyjnie i zapobiegawczo chemiczne opryski jabłoni. Lista dopuszczonych do użycia preparatów znajduje się w aktualnym na dany rok Programie Ochrony Jabłoni [3].
Grzybowe choroby jabłoni
Do najgroźniejszych chorób grzybowych jabłoni należą: parch jabłoni, mączniak jabłoni, brunatna zgnilizna jabłoni, rak drzew owocowych. Choroby te mogą powodować niezwykle wysokie straty. Jeżeli w okresie wegetacyjnym występują obfite opady, parch jabłoni może doprowadzić do utraty 20-30% plonów, a w latach epidemii nawet do 70% [5].
Sposobem na ograniczenie ryzyka jest m.in. wybieranie odmian odpornych na choroby jabłoni, np. [1]:
- Szampion, Ariwa i Cesarz Wilhelm – odporne na mączniaka jabłoni i na parcha jabłoni;
- Topaz i Chopin – odporne na parcha jabłoni;
- Kronselka – dość odporna na zarazę ogniową, ale wrażliwa na parcha jabłoni i na mączniaka jabłoni;
- Golden Delicious – niezbyt odporna na zarazę ogniową, dość odporna na mączniaka jabłoni i bardzo odporna na parcha jabłoni.
Objawy i metody zwalczania tych chorób opisano poniżej.
Parch jabłoni – zwalczanie i objawy
Najpowszechniejszą, najgroźniejszą i trudną w zwalczaniu chorobą jabłoni jest parch jabłoni. Wywołujący ją grzyb Venturia inaequalis zimuje w opadłych liściach, a wiosną powoduje infekcje pierwotne trwające od kwietnia nawet do początku lipca. Na porażonych liściach i owocach rozwijają się nieregularne, ciemne plamy, na których powierzchni powstają zarodnie. Wysiewane z nich zarodniki wywołują infekcje wtórne. Na liściach, po wysianiu zarodników, tkanka wokół plam staje się krucha, cienka i zdeformowana. Na owocach wokół plam pojawiają się deformacje i pęknięcia [1].
Rozwojowi tej choroby jabłoni sprzyja pogoda deszczowa z maksymalną dzienną temperaturą w zakresie 17-23°C [1]. Zapobiegawczo należy prowadzić cięcie jabłoni tak, aby unikać nadmiernego zagęszczenia korony, sprzyjającego zatrzymywaniu wilgoci [3].
Zwalczanie parcha jabłoni polega na wykonywaniu [3]:
- zapobiegawczych oprysków bezlistnych drzew (np. preparatami zawierającymi wodorotlenek lub tlenek miedzi);
- interwencyjnych oprysków jabłoni (stosuje się np. cyprodynil, pirymetanil, pentiopirad).
Jeżeli po okresie infekcji pierwotnych nie stwierdza się rozwoju objawów parcha jabłoni na liściach i owocach (lub jest ich bardzo mało), można ograniczyć opryski do okresów szczególnie wilgotnych. Jeśli choroba mocno się rozwinęła, opryski jabłoni stosuje się aż do zbioru [2].
Mączniak jabłoni – zwalczanie i objawy
Mączniak jabłoni to bardzo częsta choroba grzybowa jabłoni. Wywołuje ją Podosphaera leucotricha. Objawami są występujący wczesną wiosną srebrzysty nalot na pędach oraz zasychanie ich wierzchołków. Na górnej powierzchni liści pojawia się chloroza, a na dolnej mączysty nalot. Następuje też zahamowanie wzrostu drzewa. Mączniak jabłoni roznosi się z wiatrem, a podatność na zarażenie zależy od odmiany jabłoni. Zwalczanie mączniaka jabłoni zaczyna się od usuwania porażonych części drzewa [1]. Opryski jabłoni, w zależności od rodzaju, stosuje się na różnych etapach okresu wegetacyjnego. Warunkiem ich użycia jest stwierdzenie porażenia minimum 4% pędów. Przy niskim nasileniu choroby opryski jabłoni kończy się w czerwcu. Jeżeli w czerwcu wciąż porażonych jest 30-60% pędów, należy kontynuować zabiegi [1]. Lista dopuszczonych do użycia oprysków jabłoni jest obszerna, więc istnieje szeroki wybór [3].
Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych, inaczej brunatna zgnilizna jabłoni – zwalczanie i objawy
Brunatna zgnilizna jabłoni to choroba owoców wywoływana przez grzyba Monilinia fructigena. Objawami na owocach są plamy gnilne z koncentrycznie ułożonymi beżowymi brodawkami. Miejscem wnikania patogenu są uszkodzenia skórki jabłek [1]. W zwalczaniu tej choroby pierwszym etapem jest lustracja przeprowadzana przez 2-3 tygodnie od czerwcowego opadania zawiązków [2]. Należy też zwalczyć szkodniki, które uszkadzają skórkę owoców. Opryski jabłoni wykonuje się od etapu osiągnięcia przez owoce ok. 60% docelowej wielkości aż do zakończenia dojrzewania (Luna Experience 400 S.C.) [3]. Aby uniknąć pojawienia się zgnilizny podczas przechowywania, można wykonać w okresie przedzbiorczym zabiegi tym samym środkiem [2] [3]. Uwaga: zawierające kaptan opryski na parcha jabłoni zwykle zabezpieczają również przed brunatną zgnilizną jabłoni [2].
Gorzka zgnilizna jabłek i zgorzel kory jabłoni – zwalczanie i objawy
Zgorzel kory jabłoni i gorzka zgnilizna jabłek wywoływane są przez grzyba Neofabraea, który rośnie jako pasożyt na pędach, owocach i korze. Zarodniki przenoszą się z kroplami wody, a dostają się do drzewa przez uszkodzenia kory. Na pędach i gałęziach objawami są owalne, zapadające się, zaschnięte nekrozy. Zakażone części jabłoni obumierają. Na owocach w okresie przechowalniczym powstają gnilne plamy [1].
W zwalczaniu tej choroby jabłoni ważne są lustracje w okresie bezlistnym oraz podczas cięcia wiosennego i letniego. Porażone części należy wycinać, a rany na pniu czyścić [2]. W sadach o podwyższonym ryzyku zgorzeli kory jabłoni warto przed zbiorem stosować dolistnie preparaty wapniowe. Aby uniknąć gorzkiej zgnilizny jabłek, po zbiorze owoce kąpie się np. w Penbotecu 400 SC, zrasza się je np. Scholarem lub zamgławia magazyn np. Polyversumem WP [3].
Rak drzew owocowych – zwalczanie i objawy
Chorobę wywołuje grzyb Neonectria galligena. Objawami są nekrozy na korze, brunatnienie i zapadanie się kory. Tworzą się koncentryczne warstwy martwej kory, a pędy, konary, a nawet całe jabłonie zamierają. Ta choroba jabłoni rozprzestrzenia się z kroplami wody, zarodniki wnikają do drzewa poprzez zranienia kory, blizny poliściowe lub miejsca zerwania owoców [1].
W przypadku tej choroby jabłoni lustracje przeprowadza się [2]:
- w szkółkach i w młodych sadach – w okresie bezlistnym na 1- i 2-letnich pędach;
- w owocujących sadach – podczas wiosennego i letniego cięcia oraz prześwietlania drzew.
Metodami zwalczania raka drzew owocowych są: wycinanie porażonych części drzew, dezynfekcja ran oraz miedziowe opryski jabłoni w okresie bezlistnym [3].
Bakteryjne choroby jabłoni
Do najgroźniejszych bakteryjnych chorób jabłoni należą: zaraza ogniowa jabłoni oraz rak jabłoni. Jakie są objawy i metody ich zwalczania, opisano poniżej.
Zaraza ogniowa jabłoni
Najgroźniejsza bakteryjna choroba jabłoni, zaraza ogniowa jabłoni, wywoływana jest przez zimujący w obrzeżach zgorzeli i nekroz oraz w śpiących pąkach patogen Erwinia amylovora. Choroba rozprzestrzenia się za pośrednictwem wiatru, deszczu i owadów. Zaraza ogniowa jabłoni poraża nadziemne części drzewa, powodując na [1]:
- liściach – czerwono-brunatne plamki, które rosną i pokrywają cały liść, po czym liście zwijają się wzdłuż osi do środka i zamierają;
- kwiatach – więdnięcie, zmianę koloru na brunatny lub pomarańczowy i zamieranie;
- zielonych pędach – brunatnienie, zwijanie się wierzchołków i zamieranie.
Na gałęziach, konarach i pniu uwidaczniają się zgorzele, a owoce kurczą się i mumifikują [1].
W sadach, w których w poprzednim roku wystąpiła ta choroba jabłoni, wykonuje się zapobiegawczo wielokrotne, obfite miedziowe opryski jabłoni w czasie nabrzmiewania i pękania pąków oraz podczas kwitnienia. Zwalcza się też owady roznoszące bakterie, porażone pędy i gałęzie wycina z ok. 30 cm zapasem, a rany dezynfekuje i zabezpiecza [2].
Bakteryjny rak jabłoni
Rak jabłoni wywoływany jest przez bakterię Pseudomonas syringae i objawia się brunatnieniem kory oraz nekrozami na pędach, gałęziach i pniach. Porażone części, a nawet całe drzewo zamierają. Patogeny zimują w miejscach zrakowaciałych i roznoszą z kroplami wody. Zakażeniu sprzyja uprawa jabłoni w mrozowych zastoiskach oraz zranienia kory [1]. Zwalczanie tej choroby jabłoni polega na usuwaniu zakażonych części drzew. Obecnie nie ma żadnych dopuszczalnych preparatów do zwalczania tej choroby jabłoni, ale ograniczają ją miedziowe opryski jabłoni wykonywane po zimowym cięciu [3].
Źródła
[1] METODYKA INTEGROWANEJ PRODUKCJI JABŁEK, Warszawa, styczeń 2023 r.
[2] Poradnik sygnalizatora jabłoni, Skierniewice, 2015
[3] PROGRAM OCHRONY JABŁONI, Skierniewice, 2025
[4] https://www.agrofakt.pl/rak-drzew/
[5] Prognozowanie parcha jabłoni i ocena zagrożenia chorobowego na podstawie wskazań wybranych modeli, Sylwester Masny, Piotr Sobiczewski, PROGRESS IN PLANT PROTECTION 2023