Kalkulacja uprawy jęczmienia jarego nie zachęca do jego wysiewu. Rolnicy, którzy zdecydują się kontynuować uprawę jęczmienia browarnego czy paszowego, muszą szukać sposobów na zwiększenie plonu i optymalizację kosztów. Warto przeczytać poniższy artykuł, w którym zostały zestawione najważniejsze czynniki wpływające na plonowanie jęczmienia jarego, a tym samym na jego zyskowność.
Jęczmień jary – plon z hektara i kalkulacja uprawy
W ostatnich latach znacząco zmniejszyły się w Polsce zarówno powierzchnia upraw, jak i zbiory jęczmienia jarego, wzrósł natomiast średni plon z hektara. Niestety nie na tyle, by kalkulacja opłacalności jęczmienia napawała optymizmem. Według Wielkopolskiej Izby Rolniczej, przy wydajności 50 dt/ha kalkulacja dla jęczmienia jarego na rok 2023 wykazała stratę -2180 zł/ha [11].
Według danych GUS powierzchnia zasiewów jęczmienia jarego zmniejszyła się z około 750 tys. hektarów w 2019 roku do 330 tys. hektarów w roku 2022. Tym samym spadła produkcja ziarna – z około 2,3 mln ton w roku 2018 do 1,3 mln ton w roku 2022.
W tym samym okresie odnotowano wzrost wydajności uprawy jęczmienia jarego – plon z ha wzrósł z około 30 dt w latach 2018-2019 do niemal 40 dt w latach 2020-2022. Nadzieję budzi fakt, że nadal obserwowany jest duży dystans plonowania do wzorcowych upraw COBORU. Średni plon jęczmienia jarego w uprawach COBORU w latach 2018-2022 wahał się bowiem między 60 a 70 dt/ha przy przeciętnej agrotechnice oraz między 67 a 76 dt/ha przy intensywnej [7]. Jest więc gdzie szukać optymalizacji.
Jęczmień browarny i paszowy – odmiany
W roku 2023 na listach COBORU znalazło się łącznie 35 odmian jęczmienia jarego, w tym cztery jęczmienia browarnego. Żadna z nich nie była zalecana we wszystkich województwach, a jedynie pięć w co najmniej połowie [5]. Do najczęściej zalecanych odmian należą: Adwokat, Jovita, Rekrut, Feedway i Wirtuoz [5].
Uwaga: prowadzone w COBORU badania pokazują, że różnice plonowania pomiędzy odmianami mogą sięgać nawet 10% przy takim samym poziomie agrotechniki [4].
Jeżeli chodzi o jęczmień browarny, najwyższe plony uzyskuje odmiana LG Belcanto (105% wzorca), ale niestety wskaźnik jakości browarnianej tej odmiany (5,50) jest wyraźnie niższy niż w przypadku innych odmian. Lepszy wskaźnik przy plonie na poziomie wzorca mają takie odmiany jęczmienia browarnego, jak: RGT Kepler (6,55), RGT Planet (7,80) oraz KWS Jessie (7,55) [4].
Dla jęczmienia paszowego najwyższe średnie plonowanie uzyskano dla odmian Florence, Bente, Tilmor, Rekrut i Jowita (co najmniej 2% powyżej wzorca) [4].
Kiedy siać jęczmień jary?
W przypadku jęczmienia jarego termin siewu mocno wpływa zarówno na jakość ziarna, jak i na poziom plonowania. Nie ułatwia sprawy fakt, że zależy on od warunków pogodowych i regionu Polski [6]. W praktyce opłaca się więc przestrzegać zaleceń producenta i corocznie poświęcić trochę czasu na decyzję o tym, kiedy rozpocząć siew [6].
Standardowo w Polsce południowo-zachodniej termin siewu jęczmienia jarego powinien przypaść między 15 a 30 marca, w centralnej pięć dni później, a w północno-wschodniej dziesięć dni później [6]. Rozrzut może być większy w zależności od warunków pogodowych. Przykładowo najwcześniejszy termin siewu COBORU wypadł w 2020 roku – 4 marca, a najpóźniejszy w 2017 roku – 28 kwietnia [7].
Nawożenie jęczmienia browarnego i jęczmienia paszowego
Nawożenie azotem jest inne w przypadku jęczmienia browarnego i jęczmienia paszowego.
Dla jęczmienia browarnego celem jest uzyskanie plonu o niskiej zawartości białka, w związku z czym zalecane jest umiarkowane stosowanie nawozów azotowych [6].
Jeżeli chodzi o jęczmień pastewny, im więcej dostarczy się azotu, tym lepszy uzyska się plon. Dawki należy dostosować do warunków glebowych, pogodowych i rodzaju przedplonu – zwykle mieszczą się one w szerokim zakresie od 30-45 kg N/ha [8] do nawet 60 kg N/ha [6]. Warto pamiętać, że zaleca się podawanie azotu w dwóch dawkach – 60% przed siewem i 40% w końcu fazy krzewienia lub na początku strzelania w źdźbło [8].
Pozostałe makroelementy, czyli fosfor i potas, podaje się w dawkach 55-70 kg P
2O
5/ha i 65- 85 kg K2O/ha [8].
Oprysk na jęczmień jary
Wśród czynników obniżających plon jęczmienia jarego najważniejsze są chwasty i choroby grzybowe.
Zagrożenie ze strony chwastów jest wielostronne i dotyczy roślin jedno- i dwuliściennych, jednorocznych i wieloletnich. Zaleca się, aby herbicydowy oprysk na jęczmień jary wykonywać możliwie jak najwcześniej. Wynika to z faktu, że młode rośliny są najbardziej wrażliwe na środki ochrony, co pozwala używać niższych ich dawek, a tym samym zmniejszyć koszty. Warto też poprzedzić oprysk na jęczmień jary analizą gatunków i fazy rozwoju chwastów, tak by jak najlepiej dopasować dawkę i rodzaj preparatu. Im lepiej je dobierzemy, tym niższe będą koszty, a wyższa skuteczność ochrony [9].
Do najważniejszych chorób grzybowych jęczmienia jarego należą mączniak prawdziwy zbóż i traw, rynchosporioza zbóż, plamistość siatkowa oraz rdza jęczmienia [10]. Najlepszym środkiem zabezpieczającym jest używanie zdrowego materiału siewnego i stosowanie profilaktyki (zaprawianie ziarna przed siewem). Niezależnie od tego należy przeprowadzać regularne lustracje zasiewów jęczmienia jarego. Chodzi o jak najwcześniejsze zauważenie objawów choroby, kiedy to oprysk na jęczmień jary można ograniczyć do niższych dawek [10].
 |
Źródła:
[1] https://rolnictwozrownowazone.pl/jeczmien-browarny-to-nawet-10-upraw-jeczmienia-w-polsce/
[2] https://static.credit-agricole.pl/asset/a/g/r/agromapa-202306_26688.pdf
[3] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rynek-zboz—notowania-za-okres-14-20082023-r [4] https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Wstepne_wyniki_PDO/WWPO_Zbozajare_2022.pdf
[5] https://coboru.gov.pl/pdo/rekomendacja_woj
[6] https://doradca-rolniczy.pl/agrotechnika-uprawy-jeczmienia/
[7] Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z 181. Zboża jare 2022. https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Wyniki_PDO/WPDO_Zbozajare_2022.pdf.
Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z 169. Zboża jare 2021. https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Wyniki_PDO/WPDO_Zbozajare_2021.pdf.
Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z 160. Zboża jare 2020 https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Wyniki_PDO/WPDO_Zbozajare_2020.pdf
Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z 153. Zboża jare 2019 – jęczmień, owies, pszenica, pszenżyto. https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Wyniki_PDO/WPDO_Zbozajare_2019.pdf
[8] https://www.wrp.pl/jeczmien-jary-termin-siewu-uprawa-nawozenie-plonowanie/
[9] https://agrarlex.pl/artykuly/uprawa/wczesne-odchwaszczanie-zboz-jest-tansze-i-skuteczniejsze
[10] https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/ochrona-roslin/choroby-jeczmienia-jarego,95792.html