Kilka ciekawostek z historii — z obowiązkowym wątkiem rolniczym lub spożywczym.
1 | Ile hektarów miał Stanisław Mikołajczyk?
Stanisława Mikołajczyka znamy przede wszystkim z działalności politycznej. Był legendarnym przywódcą Polskiego Stronnictwa Ludowego – partii, która po II wojnie światowej była jedyną liczącą się opozycją wobec komunistów i nadzieją dla milionów Polaków.
Wspomniany polityk nie od razu zajął się jednak sprawami publicznymi. Mieszkał w Wielkopolsce i tam miał gospodarstwo o powierzchni 20 ha. Patrząc na realia II Rzeczypospolitej, nie było to mało.
Więcej o tej ciekawej postaci w wykładzie prof. Antoniego Dudka (Nie)realista Mikołajczyk | Dudek o Historii (YouTube))
2 | Najpierw orzeszki ziemne, później prezydentura
Który prezydent najpotężniejszego ekonomicznie państwa na świecie zajmował się rolnictwem? Odpowiedź brzmi Jimmy Carter.
Gospodarz Białego Domu w latach 1977-1981 roku trochę z konieczności zajmował się uprawą orzeszków ziemnych. Początkowo swoją karierę zawodową związał z wojskiem. Śmierć ojca w 1953 roku zmusiła jednak 29-letniego Cartera do powrotu w rodzinne strony i do zajęcia się farmą. Pierwszy jego rok gospodarowania nie należał do najlepszych z uwagi na suszę. Kolejne lata były już natomiast dla niego udane i farma pomyślnie się rozwijała.
Carter dożył 100 lat – zmarł 29 grudnia 2024 roku. Z czego był znany? Jako jeden z nielicznych prezydentów Stanów Zjednoczonych rezydował w Białym Domu tylko jedną kadencję. Wspierał ruchy antykomunistyczne w Europie Środkowej (w tym w Polsce). Doprowadził do porozumień pokojowych w Camp David w 1978 roku, które kończyły wojnę pomiędzy Egiptem a Izraelem. W 2002 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
3 | Najpotężniejszy wielbiciel salcesonu w historii
Lata 60. i 70. XX wieku to czas zimnej wojny na całego. Na czele jednego z dwóch największych mocarstw stał wtedy człowiek, który miał wyjątkową słabość do… polskiego salcesonu.
Leonid Breżniew, bo o nim mowa, nawet w obliczu choroby nie ograniczał spożycia tego wyrobu. Dlaczego salceson zajmował tak ważne miejsce w jego jadłospisie? Produkt ten po prostu kojarzył mu się ze szczęśliwym dzieciństwem, które spędził w otoczeniu polskich sąsiadów na Ukrainie.
Breżniew był autorem słynnej doktryny z 1968 roku, która znacząco ograniczała suwerenność państw bloku komunistycznego. Była ona przesłanką do tego, aby wojska radzieckie interweniowały w niepokornych krajach (np. w Czechosłowacji).
4 | Darmowa wieprzowina – gdzie i kiedy?
Rozdawnictwo mięsa wieprzowego praktykowali Rzymianie, gdy ich imperium chyliło się ku upadkowi. We wspomnianych czasach wieprzowinę cenili wszyscy – znajdowała się na stołach zarówno u tych bogatych, jak i biednych obywateli.
W dobie kryzysu Rzymianie otrzymywali miesięcznie za darmo, na koszt imperium 2 kg wieprzowiny. Taki przydział przysługiwał 5 razy rocznie.
5 | Toyota, pierze i końskie włosie
W latach 80. XX wieku polski eksport bazował na surowcach. W tamtym czasie, aby ściągnąć do kraju 1 t sprzętu elektronicznego, musieliśmy sprzedać za granicę około 2 t rodzimych wyrobów. W przypadku zaś produktów uznawanych za „precyzyjne”, sytuacja wyglądała jeszcze gorzej – aby zakupić 1 t takich towarów, musieliśmy wyeksportować 7 t krajowych wyrobów.
Jak więc widać, nie mieliśmy dobrych kart przetargowych w handlu zagranicznym. Rozwinięty w PRL przemysł nie był w stanie dostarczyć wartościowych towarów, rozchwytywanych na światowych rynkach. Ciekawie wyglądała w tym kontekście współpraca handlowa z Japonią. Z Dalekiego Wschodu importowaliśmy samochody marki Toyota. Japończycy zaś kupowali od nas… pierze oraz końskie włosie.
6 | Ile osób pracowało w rolnictwie, gdy przeżywaliśmy złoty wiek?
XVI wiek to szczyt potęgi polskiego państwa. Ogromny popyt na zboże i dynamiczny rozwój rolnictwa sprawił, że Rzeczpospolita czerpała ogromne zyski z handlu płodami rolnymi. Dzięki tym dochodom stała się ekonomiczną potęgą. Nie bez powodu okres ten nazywamy Złotym wiekiem w naszej historii.
Szacuje się, że w XVI wieku aż 600 tys. rodzin zajmowało się rolnictwem, a łączna powierzchnia ziem uprawnych wynosiła ok. 11 mln ha (dla porównania – całe terytorium Polski wynosiło ok. 1 mln km kw., czyli 100 mln ha).
Tereny uprawne znajdowały się głównie w dorzeczu Wisły. Była to idealna lokalizacja pod kątem szybkiego transportu płodów rolnych do naszych największych portów. Z czasem pod uprawy przeznaczano inne obszary, np. pustkowia nad Bugiem i Narwią, ziemie ruskie czy też rejon Żuław i Prus Królewskich.
W czasach świetności naszego państwa uprawiano głównie żyto i owies. Pszenica i jęczmień miały mniejsze znaczenie. W przypadku zwierząt gospodarskich dominował natomiast chów bydła.
7 | Strzeż się ogórków!
Rolnictwo produkuje jedzenie, jedzenie zaś przyczynia się do naszego dalszego życia. Pojedyncze przypadki pokazują jednak, że może być zupełnie inaczej.
Michał Korybut Wiśniowiecki był królem Polski w latach 1669-1673. Zmarł w wieku zaledwie 33 lat, a jego zgon był dość nagły. Istnieje wiele teorii co do przyczyn odejścia króla z tego świata. Jedna z nich głosi, że Michał Korybut Wiśniowiecki padł ofiarą ogórkowego spisku (dosłownie: udławił się kiszonym ogórkiem).
8 | Kartagina to nie tylko Hannibal, słonie i handel
Gdyby nie przegrana wojna z Rzymem, Kartagina miała szansę być jednym z najpotężniejszych imperiów starożytności. Do dzisiaj kojarzona jest głównie ze swoim najsłynniejszym wodzem Hannibalem, który nie dość, że rekrutował do swojej armii słonie, to jeszcze skutecznie uprawiał z nimi alpinizm połączony za sztuką wojenną.
Twierdzi się, że bogactwo Kartaginy wynikało z handlu – co oczywiście jest prawdą. Mało jednak osób wie, że kartagińskie rolnictwo stało na wysokim poziomie. Jego zapleczem była północna Afryka. Wykorzystywano w dużym stopniu nawadnianie i młyny, przez co osiągano wysoką efektywność produkcji, jedną z najwyższych w tamtym okresie. Produkowano nie tylko na własne potrzeby, ale również na eksport. Figi, granaty oraz gruszki – z racji swego pochodzenia – były nazywane przez Rzymian punickimi owocami. W hodowli zwierząt stawiano na sporą różnorodność, co nie było wówczas standardem.
Rzymianie z reguły dość pogardliwie podchodzili do pokonanych. Kartagina była jednak wyjątkiem – szacunkiem darzono osiągnięcia punickiej gospodarki, a wsie tam znajdujące się określano jako kwitnące. Nie ma więc lepszej rekomendacji dla Kartagińczyków, niż słowa ich największych wrogów.
9 | Kiedy powstały mrożonki?
Z punktu widzenia światowej historii mrożonki to dość młody wynalazek. Zamrożona, gotowa do spożycia żywność towarzyszy ludzkości od lat 20. XX wieku.
Nie oznacza to, że ludzie wcześniej nie potrafili mrozić. Rzymianie wytwarzali lody – był to rewelacyjny wynalazek dla każdego, który musiał się zmagać z urokami klimatu panującego na Półwyspie Apenińskim.
W 1834 roku nauczono się wytwarzać sztuczny lód – za sprawą Jacoba Perkinsa. Wynalazek ten umożliwił transport mięsa drogą morską w XIX wieku.
Zamrażanie żywności do użytku domowego to już natomiast pomysł amerykańskiego wynalazcy i przedsiębiorcy Clarence’a Birdseye’a. Idea mrożenia jedzenia powstała w następstwie… wypadu na ryby. To podczas wędkowania Amerykanin zauważył, że jego połów zamarza szybko na lodzie i zaczął zastanawiać się, czy nie warto zająć się mrożeniem świeżych ryb i ich sprzedażą.
Wypad na ryby Birdseye’a miał więc ogromne znaczenie dla nas. To w jego konsekwencji możemy sobie dzisiaj pozwolić na zakup kilku kilogramów fileta kurczaka w promocyjnej cenie – bez ryzyka, że coś się zmarnuje.
Źródła, zdjęcia:
1) youtube.com/@dudekohistorii
2) Przybylski J., Plantator z misją, https://dorzeczy.pl/opinie/674665/jimmy-carter-przybylski-plantator-z-misja.html, fot. The Jimmy Carter Presidential Library, Public domain, via Wikimedia Commons
3) Wieczorkiewicz P., Bohaterowie, renegaci, zdrajcy…, Łomianki 2018, fot. wikimedia.org
4) https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/wieprzowina-w-imperium-romanum/, fot. GettyImages
5) Kot W., PRL czas nonsensu. Polskie dekady. Kronika naszych czasów 1950-1990, Poznań 2007.
6) Bański J., 2007, Historia rozwoju gospodarki rolnej na ziemiach polskich, https://www.igipz.pan.pl/tl_files/igipz/ZGWiRL/ARP/03.Rozwoj%20gospodarki%20rolnej%20w%20Polsce.pdf
7) Procner M., Najgłupsze zgony władców Polski, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2024/05/06/najglupsze-zgony-wladcow-polski/
8) Popowski S., Kartagina zbudowała bogatą i dobrze zorganizowaną republikę — zniszczoną przez Rzymian, https://obserwatorgospodarczy.pl/2024/12/11/kartagina-zbudowala-bogata-i-dobrze-zorganizowana-republike-zniszczona-przez-rzymian/#goog_rewarded
9) Kiedy było…? Księga pytań i odpowiedzi o dziejach świata, Łódź 1995