Egipt jest jednym z najludniejszych krajów świata. Zajmuje pod tym względem 14 miejsce, liczył w 2020 roku aż 102,3 mln mieszkańców (worldometers). I choć nie jest to kraj mały – zajmuje powierzchnię 995 tys. km kw. – to większość ludności żyje wzdłuż Nilu, rzeki, bez której cywilizacja egipska nie mogłaby się tak prężnie rozwijać.
Struktura ziem i znaczenie rolnictwa dla gospodarki
Na pierwszy rzut oka Egipt to kraj o niekorzystnych warunkach do rozwoju rolnictwa. Aż 96 proc. jego powierzchni zajmuje pustynia. Grunty orne to zaledwie 3 proc. obszaru tego afrykańskiego państwa. Dodatkowo, brak lasów, trwałych łąk oraz pastwisk potęguje wrażenie Egiptu jako kraju skazanego na brak rozwiniętego rolnictwa.
Sytuację diametralnie zmienia Nil. Najdłuższa rzeka sprawia, że grunty orne w Egipcie, choć nie zajmują wielkich powierzchni, są bardzo żyzne i zapewniają plon częściej niż raz w roku.
Rolnictwo być może nie jest aż tak istotnym elementem egipskiej gospodarki jak turystyka, ale i tak generuje ok. 12 proc. produktu krajowego brutto. Zatrudnienie w tym sektorze znajduje co czwarty Egipcjanin, a produkty rolne stanowią dość znaczny składnik eksportu.
Inwestycje w rolnictwo i Wysoka Tama
Według szacunków, populacja Egiptu rośnie o ok. 1,9 proc. rocznie (worldometers). Generuje to potrzebę działań zmierzających do zwiększenia wydajności lokalnego rolnictwa. Sporo środków przeznacza się na budowę kanałów, tam, zapór, pomp wodnych. Nie szczędzi się również pieniędzy na wykwalifikowaną siłę roboczą, nawozy oraz pestycydy. Koordynacja wszystkich działań przyczynia się do tego, że Egipt może poszczycić się wysoką wydajnością rolnictwa.
Jedną z najważniejszych inwestycji była budowa Wysokiej Tamy, nazywanej również Wysoką Tamą Asuańską lub Wielką Tama Asuańską, realizowana w latach 1960-1970. Do momentu oddania jej do użytku pomyślność egipskich rolników była silnie uzależniona od zachowania Nilu. Jeśli wszystko szło zgodnie z oczekiwaniami i wylewał on tak jak trzeba i gdzie trzeba, to farmerzy mogli być spokojni o swoje plony. Katastrofalne były jednak te lata, gdy powodzie okazywały się zbyt małe lub zbyt duże. Wysoka Tama zmieniła ten stan rzeczy, gdyż umożliwiła regulację poziomu rzeki – dzięki temu odpadł element pewnej nieprzewidywalności.
Kontrola wylewów Nilu nie była jedyną korzyścią wynikającą z budowy Wysokiej Tamy. Przykładowo, do 1975 roku Egipcjanie dzięki tej inwestycji zyskali co najmniej 400 tys. ha nowej ziemi pod uprawy (choć później ten obszar został utracony na rzecz rozwoju przemysłu i miast).
Potencjalnym problemem dla egipskiego rolnictwa może być budowana w ostatnim czasie przez Etiopię Wielka Tama Etiopskiego Odrodzenia, budowana w górnej części Nilu. Tama ta może być istotnym orężem do rozgrywek politycznych i mieć potencjalnie spory wpływ na to, jak najdłuższa rzeka świata będzie się zachowywać wpływając do kraju faraonów.
Udana reforma rolna
Znamy niewiele przykładów udanych reform rolnych w historii świata. Pewnie przez to, że siłowo wprowadzane zmiany w tej dziedzinie, np. na Ukrainie w latach 30. XX wieku, spowodowały ogromny głód. Egipt może się jednak poszczycić tym, że potrafił przeprowadzić skuteczne reformy na swoim podwórku w latach 50. XX wieku.
Na czym polegała reforma z 1952 roku? Otóż od tego roku systematycznie zmniejszano liczbę ziemi, która mogła przypadać na jednego właściciela – wyglądało to następująco:
- 200 akrów (80 ha) – w 1952 r.,
- 100 akrów (40 ha) – w 1961 r.,
- 50 akrów (20 ha) – w 1969 r.
Oprócz tego podjęto dodatkowe działania dotyczące m.in. regulacji własności ziemi, kontroli czynszów. W efekcie reformy od 1952 roku obserwowano znaczny wzrost plonów.
Główne uprawy w Egipcie
Egipt ma dwa sezony „uprawowe” – jeden zimą, drugi latem.
Bawełna jest główną uprawą letnią. Praca przy niej angażuje najwięcej osób i ma największy udział w egipskim eksporcie. Egipt jest liderem w zakresie bawełny długoodcinkowej (1,125 cala, czyli 2,85 cm) i dłuższej, odpowiadając za ok. 1/3 światowej produkcji tego rodzaju bawełny. W ogólnej produkcji, gdy już weźmiemy pod uwagę wszystkie rodzaje bawełny, pozycja Egiptu nie jest już tak silna.
Egipt może poszczycić się sporymi zbiorami zbóż, np. kukurydzy (7,5 mln ton), pszenicy (9 mln ton). Produkcja zbóż nie jest jednak w stanie pokryć ogromnego zapotrzebowania lokalnego – tutaj Kair musi uzupełniać powstałe braki, importując zboża z innych rejonów świata. Przykładowo, aż 25,6 proc. importu zbóż pochodzi z Ukrainy.
Egipt zajmuje czołowe miejsce w zakresie zbiorów następujących produktów rolnych (dane FAO, 2020 r.):
- daktyle – 1 miejsce,
- figi – 2 miejsce (za Turcją),
- karczochy – 2 miejsce (za Włochami),
- bakłażany – 3 miejsce (za Chinami i Indiami),
- truskawki – 3 miejsce,
- cebula – 4 miejsce,
- czosnek – 5 miejsce,
- pomidory – 5 miejsce,
- mandarynki, klementynki – 5 miejsce,
- włókno lnianie i pakuły – 7 miejsce,
- buraki cukrowe – 7 miejsce,
- fasola zielona – 7 miejsce,
- oliwki – 7 miejsce,
- pomarańcze – 7 miejsce,
- brzoskwinie i nektarynki – 8 miejsce,
- groszek zielony – 8 miejsce,
- juta – 8 miejsce,
- arbuzy – 10 miejsce.
Hodowla zwierząt w Egipcie
Bawoły, bydło, osły, owce oraz kozy są głównymi zwierzętami hodowlanymi w Egipcie. Kair próbuje działać w kierunku rozwoju tej gałęzi rolnictwa. Działania nie są jednak skuteczne, wzrost produkcji zwierzęcej jest dość powolny. Wpływ na to mają na pewno niezbyt korzystne warunki do hodowli zwierząt – na przykład brak pastwisk.
Egipt zajmuje czołowe miejsca na świecie w zakresie produkcji (dane FAO, 2020 r.):
- mięsa z gęsi i perliczek – 2 miejsce (za Chinami),
- mięsa z królików – 3 miejsce,
- mleka z bawołów – 4 miejsce,
- mięsa z bawołów – 4 miejsce,
- podrobów z bawołów – 4 miejsce,
- tłuszczu z bawołów – 4 miejsce,
- skór z bawołów – 5 miejsce,
- mięsa z kaczek – 7 miejsce.
Kair dążył ponadto do rozwoju rybołówstwa.. Tutaj jednak efekty były różne – zanotowano wzrost połowu ryb słodkowodnych w jez. Nassera, znajdującego się w pobliżu asuańskiej tamy. Z drugiej zaś strony, spadły połowy w delcie Nilu, co było skutkiem zmian w regulacji przepływu najdłuższej rzeki świata.
Wybrane wskaźniki egipskiego rolnictwa
Uprawy – zbiory:
- 14 913 516 t – trzcina cukrowa
- 13 043 612 t – buraki cukrowe
- 9 000 000 t – pszenica
- 7 500 000 t – kukurydza
- 6 731 220 t – pomidory
- 5 215 905 t – ziemniaki
- 4 893 507 t – ryż niełuskany
- 3 157 960 t – pomarańcze
- 3 155 649 t – cebula
- 1 690 959 t – daktyle
- 1 586 342 t – winogrona
- 1 491 108 t – arbuzy
Powierzchnia upraw:
- 1 458 881 ha – kukurydza
- 1 370 235 ha – pszenica
- 554 205 ha – ryż niełuskany
- 263 543 ha – buraki cukrowe
- 178 608 ha – ziemniaki
- 170 862 ha – pomidory
- 148 556 ha – sorgo
- 135 802 ha – trzcina cukrowa
- 128 281 ha – mango, mangostany, guawy
- 124 725 ha – pomarańcze
- 123 134 ha – warzywa świeże
- 100 826 ha – oliwki
- 89 018 ha – cebula
Pogłowie zwierząt:
- 167 039 000 szt. – kurczaki
- 7 781 000 szt. – kaczki
- 7 045 000 szt. – gęsi i perliczki
- 6 167 000 szt. – króliki i zające
- 3 417 000 szt. – indyki
- 2 971 608 szt. – owce
- 2 411 689 szt. – bydło
- 1 671 378 szt. – bawoły
- 1 158 859 szt. – osły
- 1 067 477 szt. – kozy
- 110 669 szt. – wielbłądy
- 84 294 szt. – konie
- 11 000 szt. – świnie
- 2 636 szt. – muły
Produkcja mięsa:
- 1 339 068 t – kurczaki
- 310 645 t – bydło
- 260 462 t – bawoły
- 71 178 t – króliki
- 71 052 t – kaczki
- 48 652 t – owce
- 24 137 t – indyki
- 21 881 t – gęsi i perliczki
Produkcja mleka:
- 3 270 010 t – krowy
- 1 747 641 t – bawoły
- 64 132 t – owce
- 7 712 t – kozy
Źródło: Britannica, FAO, worldometers
Zdjęcie: GDJ, monart3, pepa74 / pixabay