Osioł! Nie brzmi to przyjemnie, a przecież to cudownie urocze zwierzę domowe i niewiarygodnie wytrzymałe zwierzę juczne. Od ponad 7 tys. lat osioł wiernie służy człowiekowi, czas więc, aby podreperować jego niesłusznie zszarganą reputację!
Skąd pochodzą osły?
Powszechnienie znany i występujący niemal na całym świecie osioł domowy pochodzi prawdopodobnie ze skrzyżowania osła nubijskiego i somalijskiego, podgatunków dziko żyjącego osła afrykańskiego [4]. Przyjmuje się, że stało się to ok. 5 tys. lat p.n.e. we wschodniej Afryce, między Kenią a Półwyspem Somalijskim [13]. Od tego też czasu osioł domowy (osioł zwyczajny) służy człowiekowi jako zwierzę juczne, pociągowe, a czasem wierzchowe i towarzyszące, a nawet rzeźne (salami) [1].
W warunkach naturalnych nieliczne dzikie osły żyją na pustynnych i półpustynnych terenach Półwyspu Arabskiego i północnej Afryki [6]. Zdziczałe osobniki osła domowego można spotkać na obszarach stepowych i półpustynnych o ciepłym i suchym klimacie [1].
Jak wygląda osioł domowy?
Osły należą do koniowatych i wyglądają jak niewielki koń z charakterystycznie nieproporcjonalnie dużą głową i wielkimi uszami. Ogon osła jest cienki i zakończony kitą z włosów [1]. Ich umaszczenie różni się w zależności od rasy i jest zwykle pręgowaną lub nakrapianą mieszanką koloru białego, szarego, czarnego i brązowego [4].
Ile waży osioł?
Osioł w zależności od rasy waży od 80 do nawet 450 kg, w kłębie osiąga od 90 do 150 cm, a średnia długość osła wynosi 200 cm [4]. Osioł domowy przeciętnie waży ok. 250 kg i osiąga w kłębie ok. 110 cm [2], [6].
Ile żyje osioł?
Osły żyją zazwyczaj od 15 do 30 lat, a w niewoli nawet do 45 lat [4], [2]. Długość życia zależy w dużej mierze od warunków, w jakich utrzymywane są osły [4].
Czym żywi się osioł?
Osły to ssaki roślinożerne, których głównym pożywieniem są trawy, siano, słoma i warzywa. Układ pokarmowy osłów toleruje pokarm niskiej jakości, a duże płaskie zęby są w stanie rozerwać i przeżuć twarde włókna roślin niestrawnych dla innych zwierząt, np. korę drzew [1], [2]. W stosunku do swojej wielkości osioł wymaga mniej pożywienia niż inne zwierzęta i dobrze znosi brak wody. Pobiera ją głównie ze spożywanych roślin, więc wyjątkowo mało pije [4].
Uparty jak osioł?
Poczciwe osiołki kojarzone są z uporem i głupotą. Niesłusznie! Osły chętnie współpracują z człowiekiem. Oczywiście o ile ten potrafi je do współpracy przekonać! Określenie „ośli upór” należałoby zacząć traktować jako komplement i odnosić do niewiarygodnej wręcz siły charakteru i wytrzymałości osła. Osły mogą bowiem przez długi czas znosić wysokie obciążenie pracą, trudne warunki życia, upały, brak wody i niską jakość jedzenia. To dzięki tej wyjątkowej wytrzymałości osły odegrały ogromną rolę w rozwoju handlu, a i obecnie są w nim wykorzystywane w wielu mniej rozwiniętych krajach [4].
Trudno też zarzucić osłom brak rozumu. Są to zwierzęta inteligentne i mają doskonałą pamięć, np. na tyle świetnie zapamiętują trasę, że mogą ją odtwarzać nawet po dłuższym czasie. Można się też od osłów uczyć pogody ducha i stoickiego podejścia do życia.
Być może ich kiepska reputacja wzięła się z flegmatycznego usposobienia? Osły są bowiem najbardziej aktywne rano i wieczorem. Pozostałą część dnia najchętniej przeznaczyłyby na odpoczynek, błogie lenistwo i powolne, systematyczne jedzenie! Jeśli już muszą coś robić, czynią to w swoim niespiesznym tempie.
Jaka jest najrzadsza rasa osłów?
Osioł poitou to najrzadsza i jednocześnie największa rasa osła domowego, z masą samców dochodzącą do 450 kg i wysokością w kłębie do 135, a nawet 150 cm. Rasa ta pochodzi z bagnistej, francuskiej prowincji Poitou, a jej księga rodowodowa ma swój początek w 1884 roku. Osioł poitou ma bujną, długą i miękką okrywę włosową, która powinna być strzyżona. Umaszczenie mieści się w granicach od barwy ciemnorudej aż do czarnej, przy czym obwódki oczu, podbrzusze i chrapy zawsze są białe. Uszy są wyjątkowo długie, nawet jak na osła [11], [12].
Na czym polega onoterapia?
Ze względu na swój spokojny charakter osioł domowy doskonale spełnia się w pomocniczej terapii ludzi i zwierząt! Ogrody zoologiczne czasem trzymają w jednej zagrodzie konie i osły, jako że te ostatnie mają działanie kojące i dobrze wpływają na bardziej nerwowe zwierzęta [4]. Podobnie jest w przypadku ludzi – kontakt z towarzyskimi i spokojnymi osłami może prowadzić do poprawy kondycji psychicznej i emocjonalnej pacjenta [7].
W onoterapii korzysta się z osłów, a czasem z osłomułów i mułów. W jej trakcie przeszkolony opiekun dobiera odpowiednie dla konkretnego pacjenta zajęcia z osłami w taki sposób, aby wspierały one zasadniczą terapię [7]. Onoterapia może być nie tylko elementem pracy terapeutycznej, ale także relaksującą formą spędzania wolnego czasu dla dzieci, dorosłych i seniorów, a także uzupełnieniem oferty agroturystyki.
Czym są osłomuł, zebroida i muł?
Osły mogą się krzyżować z innymi koniowatymi, dając przeważnie bezpłodne potomstwo [4]:
- Zebroida (zebryna) to rzadko spotykany efekt krzyżówki osła z klaczą zebry: lekko paskowane, dające się oswajać i ujeżdżać zwierzę o łagodności osła.
- Muł jest dzieckiem samicy konia z samcem osła. Spośród krzyżówek osła z innymi gatunkami to właśnie muły są najbardziej rozpowszechnione ze względu na swoją silną konstrukcję i przez to sporą przydatność w rolnictwie;
- Rzadko spotykany osłomuł (oślik) to wynik krzyżówki samca konia z samicą osła, o wyglądzie zbliżonym do osła, mniejszej sile niż muł, ale większej odporności na choroby niż osioł [8].
Czy wiesz już o osłach wszystko? Sprawdź!
- Polscy skoczkowie narciarscy, w tym Piotr Żyła, trenowali z osłami! Program został opracowany przez Haralda Pernitscha i miał na celu wzmocnienie umiejętności mentalnych zawodników! Czyli: jeśli przekonasz osła do wykonania jakiejś czynności, to możesz wszystko!
- Osły mogą rozwinąć prędkość do 25 km/h (z naciskiem na „mogą”, bo najchętniej poruszają się w tempie spacerowym).
- Salami zwykle produkuje się z wieprzowiny, a nie z mięsa oślego.
- Broniąc swojego stada, osły wierzgają tylnymi nogami i gryzą.
- W stadach osłów nie ma hierarchii, wszystkie zwierzęta są równe.
- Największymi wrogami osłów są… Chińczycy. Wierzą oni bowiem, że wyrabiane na bazie oślej żelatyny żelki ejiao doskonale wpływają na układ krążenia i skład krwi. Popyt na ośle skóry, z których wyrabiana jest żelatyna, jest ogromny. Skala zagrożenia dla osiołków jest więc adekwatna do wielkości populacji Chin!
- 8 maja jest obchodzony Światowy Dzień Osła, w uznaniu dla jego wytrwałości i siły!
Źródła
[1] https://www.ekologia.pl/zwierzeta/osiol-domowy/
[2] https://www.ogrodyzoologiczne.pl/zwierzeta,osiol-domowy.php
[3] https://www.medianauka.pl/osiol-domowy#google_vignette
[4] https://zwierzaki.pl/pozostale-zwierzeta/osiol/
[5] https://animalia.bio/pl/donkey
[6] https://zoo.wroclaw.pl/blog/2022/02/04/osiol-domowy/
[8] https://www.ekologia.pl/zwierzeta/oslomul/
[9] https://fajnepodroze.pl/osiol-ciekawostki/
[11] https://zoosafari.com.pl/zwierzeta/osiol-poitou/
[12] https://chorzow.naszemiasto.pl/osly-poitou-w-chorzowskim-zoo-zdjecia/ar/c8-3929911
[13] https://www.tygodnikpowszechny.pl/jak-udomowilismy-osly-178619