Kozie mleko: lepsza alternatywa dla mleka krowiego?

Mleko kozie oraz sery i jogurty wytwarzane na jego bazie zyskują coraz więcej zwolenników ze względu na swój prozdrowotny i unikalny skład. Przeczytaj, jakie ma właściwości mleko pozyskiwane od kóz i przy jakich dolegliwościach jest zalecane. Czy można stosować mleko kozie dla niemowląt i dzieci? Odpowiedzi na te i inne pytania – w poniższym artykule!

Światowa i europejska produkcja mleka od kóz

Produkcja koziego mleka jest marginalna w stosunku do mleka krowiego. W 2022 roku na terenie Unii Europejskiej wyprodukowano go w sumie 2,5 mln ton, co jest ułamkiem potężnej produkcji mleka krowiego, na poziomie ponad 154 mln ton [10].

Największymi producentami mleka od kóz w Unii Europejskiej były: Francja (718 tys. ton), Hiszpania (482 tys. ton) i Holandia (445 tys. ton) [11]. W Polsce w 2020 roku pozyskano go jedynie 43 tys. ton [12].

Na świecie wartość produkcji koziego mleka osiągnęła w 2022 roku 22,37 mln ton. Dla porównania wysokość produkcji mleka krowiego wyniosła w tym samym roku 1,23 mld ton [11].

Liderem produkcji były Indie, z wynikiem ponad 6 mln ton, podczas gdy drugie miejsce na podium zajął Sudan, z dużo mniejszą produkcją – na poziomie 1,2 mln ton [11].

Jaki ma skład mleko pozyskiwane od kóz w porównaniu z mlekiem krowim?

Mleko krowie i kozie mają podobny skład, jednak wyraźne są także różnice. Uznaje się, że pod wieloma względami mleko od kóz jest bardziej wartościowe niż krowie, ponieważ [1][4]:

ma znacznie mniej alfa s-1 kazeiny i αs1-kazeiny (białka powodujące nietolerancję mleka i alergie);
jest lepsze pod względem profilu kwasów tłuszczowych, więc w mniejszym stopniu przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych;
zawiera bardziej rozproszone i mniejsze kuleczki tłuszczy, dzięki czemu jest bardziej strawne;
ma wyższy poziom sprzężonego kwasu linolowego (działanie przeciwnowotworowe);
zawiera mniej laktozy, a ta, którą ma, szybciej przechodzi do jelita grubego, stąd mleko kozie rzadziej daje objawy nietolerancji laktozy;
jest bogatsze w pierwiastki śladowe, takie jak cynk, miedź, mangan, żelazo i selen (ten ostatni ma ogromny wpływ na dobre funkcjonowanie układu odpornościowego) oraz w wapń i fosfor (istotne dla mocnych kości i zdrowych zębów) [4];
ma więcej treoniny i metioniny (aminokwasy niezbędne w trakcie rozwoju dzieci) [4].

Niestety, jak wszystko, mleko od kóz ma także wady. W porównaniu z mlekiem krowim [1]:

jest uboższe w oligosacharydy (węglowodany o działaniu m.in. przeciwinfekcyjnym i prebiotycznym);
zawiera mniej witamin A, C i D oraz B₁₂, B₆ i kwasu foliowego (niezbędnych do właściwego rozwoju niemowląt);
z powodu wyższego poziomu chloru i potasu może wywoływać zaburzenia równowagi mineralnej u niemowląt [4].

Mleko kozie – właściwości

Według analityków rynku produkcja mleka pozyskiwanego od kóz ma przed sobą dobre perspektywy. Wynika to z coraz bardziej powszechnego zauważania jego prozdrowotnych właściwości. Trend ten ma spowodować, że obecna wartość światowego rynku nabiału pochodzenia koziego wzrośnie z 9,7 mld USD w 2024 roku do 13,2 mld USD w 2030 [13]. Nic w tym dziwnego, skoro kozie mleko [1]:

działa antybakteryjnie, przeciwzapalnie i poprawia odporność;
ma lepszą strawność, nie podrażnia jelit i powoduje mniej alergii niż mleko krowie;
chroni jelita podczas antybiotykoterapii i ma działanie prebiotyczne [5];
lepiej niż mleko krowie nadaje się dla osób cierpiących na nietolerancję laktozy;
może być stosowane w profilaktyce miażdżycy i pomagać w obniżaniu poziomu cholesterolu [9];
wykazuje działanie przeciwnowotworowe;
przeciwdziała osteoporozie, ponieważ dostarcza wysokich dawek dobrze przyswajalnego wapnia (1 szklanka mleka od kóz zaspokaja 35% dziennego zapotrzebowania);
dzięki wysokiej zawartości potasu obniża ciśnienie krwi.

Komu jest zalecane mleko od kóz?

Jako, że mleko od kóz ma unikalne właściwości mleko od kóz jest polecane osobom cierpiącym na wiele chorób i dolegliwości, a także w celach profilaktycznych. Podkreślany jest jego pozytywny wpływ na osoby zagrożone lub zdiagnozowane w kierunku: alergii, anemii (także zapobiegawczo przy obfitych miesiączkach), guzków krwawniczych, osteoporozy, otyłości, podwyższonego poziomu cholesterolu, przewlekłej biegunki, nietolerancji laktozy i zespołu złego wchłaniania [1] [5]. Może hamować objawy trądziku, łuszczycy i egzemy oraz stymulować regenerację skóry [5]. Badania naukowe wykazują też, że ma ono właściwości przeciwmiażdżycowe, przeciwnowotworowe (rak piersi, jelita grubego, czerniak) i zapobiegające chorobom układu sercowo-naczyniowego, w tym zawałom i udarom [1]. Ze względu na wysoki poziom wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 może być stosowane wspomagająco w leczeniu demencji, a nawet zaawansowanego alzheimera [5].

Bogaty skład i unikalne właściwości sprawiają, że kozi nabiał warto wprowadzić do diety seniorów, rekonwalescentów oraz osób z obniżoną odpornością [6].

Mleko kozie dla niemowląt i dzieci – czy to dobry pomysł?

Niemodyfikowane mleko kozie dla niemowlaka nie powinno być podawane przed 12 miesiącem życia, ze względu na skład [7]. Podawanie go młodszym dzieciom, a w szczególności noworodkom, może nawet zagrażać ich życiu. Wynika to ze zbyt małej zawartości w mleku od kóz witaminy B₁₂ i kwasu foliowego (zagrożenie anemią) oraz ze zbyt dużego poziomu białka i składników mineralnych (obciążenie nerek). Bezpieczną opcją może być mleko kozie modyfikowane, które (jak każde mleko modyfikowane) ma skład regulowany przez przepisy. Jest ono wybierane przez rodziców ze względu na lepszą strawność niż mleko krowie, a także działanie przeciwzapalne i stymulujące układ odpornościowy [7].

Nie jest wskazane stosowanie mleka koziego dla dziecka alergicznego jako zamiennika mleka krowiego [8]. Mleko od kóz może bowiem powodować krzyżową reakcję alergiczną, która objawia się atopowym zapaleniem skóry, pokrzywką, nieżytem nosa, astmą, a nawet wstrząsem anafilaktycznym [8].

Mleko kozie – gdzie kupić?

Pozyskiwane od kóz mleko jest droższe od krowiego. W przypadku mleka koziego cena za litr mieści się w przedziale 6-14,50 zł w zależności od zawartości tłuszczu i producenta, ceny mleka krowiego w popularnych sieciach handlowych zaczynają się od ok. 3 zł za litr. Mleko kozie w proszku kosztuje ok. 8 zł za 100 g. Modyfikowane mleko kozie dla niemowląt to już koszt ok. 14 zł za 100 g.

Zarówno świeże mleko od kóz, kozie mleko w proszku, jak i kozie sery są powszechnie dostępne w ofercie sklepów stacjonarnych i on-line. Jednak aby kupić wysokiej jakości mleko od kóz i skorzystać z jego unikalnych właściwości, warto przejrzeć rankingi i opinie na temat poszczególnych producentów. Jakość mleka w dużej mierze decyduje bowiem o tym, czy poprawi ono nasze zdrowie, czy wręcz przeciwnie.

Warto być także ostrożnym przy zakupie mleka prosto z gospodarstwa rolnego, zamiast od większego producenta. W takim przypadku nie jesteśmy bowiem w stanie sprawdzić, jak mleko było pozyskiwane ani jak przechowywane po udoju. Nie wiemy więc, jaka jest jego jakość higieniczna, w tym – czy zawiera „lubiące” mleko od kóz bakterie, które powodują listeriozę, brucelozę lub gronkowca [3]. Znacznie lepiej sprawa wygląda w przypadku mleczarni, a zwłaszcza mleka pasteryzowanego, dla którego obowiązują wymagania jakościowe zapisane w odpowiedniej normie [3]. Gwarantem jakości jest także znak certyfikowanych produktów ekologicznych, czyli tzw. Euroliść.

Źródła

[1] https://www.forummleczarskie.pl/raporty/1083,produkty-kosie-kozia-potencjalnie-funkcjonalna-zywnosc

[2] https://fit.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/mleko-kozie-wlasciwosci-i-wartosci-odzywcze-aa-WMeY-fsPv-Bo2X.html#google_vignette

[3] https://www.npt.up-poznan.net/pub/art_5_6.pdf

[4] https://dietetycy.org.pl/mleko-kozie/

[5] https://rnz.iz.edu.pl/files/RNZ_2023_50_1_art01.pdf

[6] http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2015/082015/201508480485.pdf

[7] https://hellomama.pl/niemowle/czy-warto-wybrac-mleko-kozie-dla-niemowla%cc%a8t/

[8] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/349869,mleko-kozie-wlasciwosci-sklad-objawy-uczulenia

[9] https://www.ekologia.pl/styl-zycia/mleko-kozie-wlasciwosci-sklad-i-zastosowanie-mleka-koziego/

[10] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Milk_and_milk_product_statistics

[11] https://www.tridge.com/intelligences/goat-milk/production