Wielbłądy od wieków są nieodłącznymi kompanami człowieka w trudnym, pustynnym klimacie. Do dziś w wielu biedniejszych krajach są jednym z ważniejszych środków transportu, a w pozostałych stanowią ważne element rolnictwa.
Gatunki, występowanie i podstawowe informacje
Wielbłąd jest ssakiem. Wyróżniamy trzy gatunki tego zwierzęcia:
- dromader (Camelus dromedarius) – udomowiony, jednogarbny,
- baktrian (Camelus bactrianus) – udomowiony, dwugarbny,
- dziki wielbłąd (Camelus ferus) – dwugarbny.
Dromadery najczęściej można spotkać na Bliskim Wschodzie, Saharze i w Afganistanie. Baktriany z kolei są charakterystyczne dla Azji Środkowej. Dzika odmiana wielbłąda dwugarbnego spotykana jest w północno-zachodnich Chinach i w Mongolii – jest to jednak gatunek zagrożony wyginięciem od 2002 roku. Udomowienie dromaderów nastąpiło ok. 4-5 tys. lat temu w Arabii. Baktrian jest zaś towarzyszem człowieka od blisko 6 tys. lat.
Wielbłądy nie różnią się rozmiarami w zależności od gatunku. Wszystkie mają ok. 3 m długości i 2 m wysokości. Sam garb ma wysokość 20 cm. Waga wielbłąda wynosi ok. 400-650 kg w przypadku samców, samice ważą 10 proc. mniej. Zwierzęta żyją od 40 do 50 lat.
Wielbłądy są wyjątkowo posłuszne. Bywają jednak momenty, gdy są zirytowane – wtedy potrafią kopać lub gryźć. Znane są ponadto ze swojej wytrzymałości na ekstremalne warunki pogodowe. W czasie suszy, gdy hodowcy mogą stracić praktycznie wszystkie owce, bydło, aż 80 proc. wielbłądów potrafi przeżyć. Wielbłąd ma zdolność do oszczędzania wody, odwodnienie nie jest mu straszne. W trakcie upalnych dni wielbłąd bez picia może przeżyć od 4 do 7 dni. Niepicie wody przez 10 miesięcy nie musi oznaczać jego śmierci – przeżyje on, jeśli nie będzie pracował, a spożywana przez niego pasza będzie odpowiednio wilgotna.
Wykorzystanie wielbłąda
Wielbłąd jest ważnym zwierzęciem w kulturze krajów arabskich. Bez niego rozwój niektórych kultur nie byłby możliwy.
Wielbłądy umożliwiają transport towarów na dalsze odległości. Dwugarbne mogą przewozić ciężar powyżej 200 kg na dystans 50 km dziennie, jednogarbne z kolei 100 kg na 60 km w tracie chłodnej nocy. Wielbłądy, będąc uczestnikami karawan, przyczyniały się do rozwoju handlu. Dzięki ich wykorzystaniu wiele miast na trasie Jedwabnego Szlaku bogaciło się i rozwijało.
Wielbłądy wykorzystywało kiedyś również wojsko – były idealnymi zwierzętami do przewozu towarów, lepszymi niż konie lub muły. W bitwie pod Karku (853 r. p.n.e.) pierwszy raz użyto w bitwie kawalerii wielbłądów.
Włosy wielbłąda wykorzystywano ponadto do produkcji ubrań i przygotowania schronienia.
Wielbłąd we współczesnym rolnictwie
Wielbłąd nie jest już tak ważnym środkiem transportu jak niegdyś – został wyparty przez wynalazki ludzkiej techniki. Jego rola w rolnictwie nie zmieniła się – pozostaje źródłem mięsa, mleka oraz sierści.
Wielbłądzie mleko jest bogate w składniki odżywcze i ma korzystny wpływ na zdrowie. Zawiera trzy razy więcej witaminy C niż mleko krowie, ponadto wpływa na obniżenie cholesterolu i ciśnienia. Samo mleko jest często uważane za posiłek – nomadowie mogli przeżyć cały miesiąc na takim jedzeniu. Mleko przerabia się na jogurt oraz ser, który jest łatwy do strawienia nawet dla osób nietolerujących laktozy.
Rocznie ok. 3,3 mln wielbłądów zabija się w celu pozyskania mięsa. Garb zwierzęcia jest uważany za prawdziwy rarytas. Mięso, podobnie jak mleko, jest bogate w białko, witaminy i glikogen. Spożywanie mięsa wielbłąda ma wielowiekową tradycję, wcześniej było nieodłącznym elementem diety Beduinów. Do dziś w takich krajach jak Erytrea, Somalia, Arabia Saudyjska, Egipt, Syria mięso z wielbłąda stanowi ważną pozycję w jadłospisie mieszkańców. To wynik wspomnianej tradycji oraz tego, że dostęp do innych rodzajów mięsa jest utrudniony.
Pogłowie zwierząt, produkcja mięsa i mleka
Pogłowie wielbłądów na świecie wyniosło 37,9 mln sztuk (2019). Najwięcej mięsa wielbłądziego produkuje Sudan i Arabia Saudyjska. Kenia i Somalia natomiast potentaci w zakresie produkcji mleka pochodzącego z tych zwierząt.
Pogłowie wielbłądów (2019):
- Czad 8,27 mln
- Somalia 7,24 mln
- Sudan 4,9 mln
- Kenia 4,72 mln
- Niger 1,83 mln
- Mauretania 1,5 mln
- Etiopia 1,28 mln
- Mali 1,24 mln
- Pakistan 1,09 mln
- Arabia Saudyjska 0,49 mln
- Mongolia 0,47 mln
Produkcja mięsa (2019):
- Sudan 146 000 t
- Arabia Saudyjska 108 679 t
- Kenia 102 073 t
- Somalia 47 404 t
- Zjednoczone Emiraty Arabskie 34 882 t
- Etiopia 32 949 t
- Chiny 28 351 t
- Mauretania 25 836 t
- Mali 20 716 t
- Oman 16 044 t
- Mongolia 12 546 t
- Niger 10 725 t
Produkcja mleka (2019):
- Kenia 1 165 210 t
- Somalia 958 221 t
- Mali 270 995 t
- Etiopia 178 204 t
- Arabia Saudyjska 135 473 t
- Niger 110 564 t
- Sudan 62 000 t
- Zjednoczone Emiraty Arabskie 54 715 t
- Czad 31 970 t
- Mauretania 26 318 t
- Katar 19 091 t
- Chiny 17 297 t
Źródło: Britannica, FAO
Zdjęcia: Erdenebayar Bayansan / pixabay, Manuela_Burkhalter / pixabay