Pomidory od dekad są obecne na naszych stołach, dodają kolorytu każdej przyrządzonej kanapce lub sałatce. Skąd tak właściwie pochodzą? Który kraj przoduje w zbiorach pomidorów? Spróbujmy odpowiedzieć na te pytania.
Skąd pochodzą pomidory
Pomidory zdecydowanie preferują ciepły klimat – taki, z którym można zetknąć się w strefie podzwrotnikowej. Pochodzą z Ameryki Południowej, a ich ojczyzną jest najprawdopodobniej Peru.
W Europie pomidory pojawiły się w XVI wieku – sprowadzili je hiszpańscy konkwistadorzy. Warzywa te, choć nazywane „złotymi jabłkami”, były traktowane z dystansem – uznawano je za trujące i miały znaczenie czysto dekoracyjne. Dopiero w XVIII wieku zaczęto je szerzej wykorzystywać do celów kulinarnych w Europie Południowej i Zachodniej. Na nasze tereny pomidory trafiły dopiero w XIX wieku, a popularność zyskały po zakończeniu pierwszej wojny światowej.
Gdzie zbiera się najwięcej pomidorów
Produkcja pomidorów na świecie w 2023 roku wyniosła 192,318 mln t (dane FAO). Za ok. 36,5 proc. zbiorów odpowiadają Chiny. Drugie miejsce w tym zestawieniu zajmują Indie (10,62 proc.), a trzecie Turcja (6,92 proc.)
Choć pomidory pochodzą z Ameryki Południowej, to Azja jest kontynentem, który zdecydowanie przoduje pod kątem wielkości zbiorów tych warzyw. Jest odpowiedzialna za 62,7 proc. globalnej produkcji. Udział pozostałych kontynentów jest bardzo zbliżony do siebie (obie Ameryki 13,9 proc., Afryka 12 proc., Europa 11,2 proc.).
Zestawienie 20 największych producentów pomidorów na świecie w 2023 roku wygląda następująco (wielkość zbiorów w mln ton):
| Chiny | 70,215 |
| Indie | 20,425 |
| Turcja | 13,3 |
| Stany Zjednoczone | 12,37 |
| Egipt | 6,211 |
| Włochy | 6,016 |
| Meksyk | 4,395 |
| Brazylia | 4,166 |
| Hiszpania | 3,968 |
| Nigeria | 3,804 |
| Iran | 3,368 |
| Rosja | 2,721 |
| Uzbekistan | 2,206 |
| Portugalia | 1,813 |
| Ukraina | 1,684 |
| Algieria | 1,682 |
| Maroko | 1,445 |
| Argentyna | 1,431 |
| Tunezja | 1,287 |
| Kamerun | 1,248 |
Areał przeznaczony pod uprawę pomidorów na świecie wynosi 5,412 mln ha – to mniej więcej tyle, ile wynosi powierzchnia Chorwacji. Ciekawie wygląda porównanie dwóch wskaźników – udziału danego kraju w światowej produkcji i w areale. Chiny odpowiadają za 36,5 proc. produkcji, zajmując 21,44 proc. globalnego areału upraw. Nigeria natomiast na porównywalnej powierzchni (20,27 proc.) osiąga udział w zbiorach na poziomie 1,98 proc.
W zakresie wydajności produkcji zdecydowanie najlepsze wyniki osiągają kraje europejskie – Belgia (452 656,3 kg/ha), Szwecja (437 000 kg/ha) i Holandia (410 169,5 kg/ha).
Jak w tym zestawieniu wypada nasz kraj? Polska zajmuje:
- 25 miejsce pod kątem wielkości zbiorów (0,883 mln t – 0,46 proc. globalnej produkcji),
- 59 miejsce pod kątem powierzchni upraw (8 500 ha – 0,16 proc. globalnego areału),
- 20 miejsce pod kątem wydajności (103 905,9 kg/ha).
Światowa produkcja pomidorów na przestrzeni lat
W 1961 roku na świecie zebrano 27,617 mln t pomidorów, wykorzystując przy tym areał o powierzchni 1,68 mln ha. Wówczas liderem zestawienia największych producentów były Stany Zjednoczone, Chiny, ZSRR, Włochy oraz Hiszpania.
Kolejne lata pokazują, co oczywiste, wzrost efektywności produkcji. W 1980 roku powierzchnia upraw pomidorów w porównaniu do 1961 roku wzrosła o 45,42 proc., ale zbiory już o 90,64 proc. W pozostałych okresach trend się utrzymywał – w latach 1980-2000 areał upraw zwiększył się o 57,67 proc., a produkcja o 107,88 proc. Dla lat 2000-2020 wskaźniki wynosiły odpowiednio 32,22 proc. (powierzchnia) i 70,44 proc. (zbiory).
Wykres poniżej przedstawia wielkość światowych zbiorów (czerwona linia) i powierzchnię upraw (niebieska linia).
Pomidory w Polsce
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 roku produkcja wyniosła:
- 0,169 mln t – w przypadku pomidorów gruntowych,
- 0,647 mln t – w przypadku pomidorów uprawianych pod osłonami.
Woj. wielkopolskie było liderem w zakresie produkcji pomidorów gruntowych, odpowiadając za 44 proc. krajowej produkcji. Drugie i trzecie miejsce w tej kategorii zajęły województwa: kujawsko-pomorskie (16,7 proc.) i lubelskie (15,9 proc.).
Dane: FAO, GUS
Źródła:
Pawlak M., Pomidory – czy wolno trzymać w lodówce? Właściwości prozdrowotne pomidorów, https://zywienie.medonet.pl/produkty-spozywcze/warzywa/pomidory-wlasciwosci-pochodzenie-uprawa-przeciwwskazania/63ehvvx
Borczyński P., Pochodzenie pomidora – skąd wziął się w Polsce?, https://www.agrofakt.pl/pochodzenie-pomidora-skad-wzial-sie-w-polsce/
Skąd się wzięły pomidory w Europie?, https://kuchnia-italia.pl/skad-sie-wziely-pomidory-w-europie/
Główny Urząd Statystyczny, Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2023 roku, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/uprawy-rolne-i-ogrodnicze/produkcja-upraw-rolnych-i-ogrodniczych-w-2023-roku,9,22.html