W poniższym artykule kilka wskazówek o tym, co zrobić, by uprawa pszenicy stała się bardziej rentowna. Czytaj dalej i dowiedz się, jak zwiększyć jej opłacalność na etapie wyboru stanowiska, przygotowania gleby, siewu oraz nawożenia.
Rentowność uprawy pszenicy w 2022 roku dramatycznie spadła. Według danych WIR dla pszenicy ozimej zysk z 1 hektara w lipcu 2022 roku wynosił ok. 3 tys. zł, a we wrześniu już poniżej 2,5 tys. zł [7]. Poszukując sposobów na zwiększenie opłacalności upraw, warto sprawdzić, gdzie kryją się możliwości podniesienia plonów i obniżki kosztów.
Wymagania glebowe w uprawie pszenicy
Pierwszym krokiem do uzyskania zadowalającej opłacalności upraw pszenicy jest wybór stanowiska i przygotowanie gleby.
Pamiętajmy, że uprawy pszenicy wymagają żyznej lub bardzo żyznej gleby, o odczynie 5,3–7,3 pH oraz z właściwościami umożliwiającymi magazynowanie wody [1]. Idealne są dla nich wysokiej klasy kompleksy pszenne (bardzo dobry i dobry) oraz żytni (bardzo dobry) [6]. Uznaje się, że najniższymi klasami gleb pod uprawy pszenicy są IVa i IVb [9]. Jednak czy takie uprawy będą opłacalne przy obecnych kosztach i cenach skupu, pozostaje kwestią otwartą.
Zboże to jest jednym z najbardziej wrażliwych na zmianowanie. Uprawa pszenicy prowadzona rok po roku na tym samym polu daje plon niższy nawet o 30%, a prowadzona po pszenżycie lub jęczmieniu plonuje do 25% słabiej [2].
Wynika to z nadmiernego namnażania się patogenów i szkodników, powodujących takie choroby jak np. głownie czy łamliwość źdźbła [8]. Aby tego uniknąć, należy stosować odpowiedni przedplon (rośliny okopowe, bobowate, rzepak) [2].
Siew pszenicy ozimej i jarej – termin, głębokość i gęstość
Niedociągnięcia popełniane podczas rutynowego wykonywania uprawy przedsiewnej i siewu mogą znacząco obniżyć plonowanie, a tym samym opłacalność upraw [8]. Do najbardziej kosztownych błędów w uprawie pszenicy należą te związane z terminem, gęstością i głębokością siewu pszenicy [8].
Im lepiej wybrany będzie termin siewu pszenicy, tym większej można oczekiwać gęstości ziarna i jego masy oraz mniejszego narażenia upraw pszenicy na choroby grzybowe [1]. Dla przypomnienia więc: termin siewu zależy od regionu kraju i pogody, ale zazwyczaj dla pszenicy ozimej przypada między 15 września a 10 października, a dla jarej między 20 marca a 10 kwietnia [3].
Również głębokość siewu pszenicy ma znaczenie. Siew pszenicy jarej powinien być wykonany na głębokość 2–4 cm. Zbyt płytki pociąga za sobą ryzyko gorszego kiełkowania, a zbyt głęboki ryzyko opóźnionego lub przerzedzonego wschodu [8]. Głębokość siewu pszenicy ozimej powinna wynosić 3–4 cm [10].
Warto pamiętać też o właściwej gęstości siewu pszenicy. W przypadku upraw pszenicy ozimej i najlepszych stanowisk można zejść do 300 ziarniaków/m2, zaś na słabych glebach należy zwiększyć zagęszczenie do 650 ziarniaków/m2. Przeciętnie dla siewu pszenicy ozimej optymalna jest gęstość ok. 500 ziarniaków/m2[4]. Wyliczając liczbę nasion potrzebnych do wysiewu, warto też wziąć pod uwagę stopień krzewienia się używanej odmiany. Dla odmian [4]:
- silnie krzewiących stosuje się od 100 kg (na bardzo dobrych i dobrych stanowiskach) do 140 kg (na stanowiskach gorszych) nasion/ha;
- średnio krzewiących stosuje się odpowiednio od 140 kg do 190 kg/ha;
- słabo krzewiących od 180 kg do 230 kg/ha.
Gęstość siewu pszenicy jarej wynosi od 400 ziarniaków/m2 przy najlepszych warunkach agrotechnicznych do 600 ziarniaków/m2 przy najsłabszych. Dla upraw pszenicy jarej używa się od 160 kg nasion/ha w przypadku odmian słabo krzewiących do 220 kg nasion/ha w przypadku odmian silnie krzewiących [4].
Precyzyjne nawożenie upraw pszenicy
Wysokie ceny nawozów mają obecnie ogromny wpływ na opłacalność upraw pszenicy. Kluczem do sukcesu jest właściwe dobranie ilości i składu preparatu na podstawie analizy gleby. W szczególności ważne jest określenie pH oraz poziomu azotu, fosforu, potasu i magnezu [5] [6].
Koszt badania gleby zwróci się z nawiązką, zwłaszcza że wystarczy je przeprowadzać raz na 4 lata [5].
UWAGA: podstawą trafnej diagnozy jest zebranie odpowiedniej liczby próbek gleby (wystarczy ok. 25 półkilogramowych próbek) z reprezentatywnych punktów pola. Błędem jest pobieranie próbek z miejsc nietypowych, np. obrzeży pól, miejsc po kopcach.
Nawożenie pszenicy ozimej i jarej – podstawowe zasady
W sytuacji, kiedy nawozy mogą zdecydować o rentowności uprawy pszenicy, nie zaszkodzi przypomnieć najważniejszych zasad nawożenia pszenicy:
Etapy nawożenia
Nawożenie pszenicy zwykle dzieli się na kilka etapów. W przypadku pszenicy ozimej 40% dawki stosuje się wczesną wiosną, a po 30% na etapie strzelania w źdźbło oraz w fazie liścia [5]. Z kolei w nawożeniu pszenicy jarej można podzielić dawkę na 2 części: 60% zastosować przed siewem, a resztę między fazą krzewienia a fazą drugiego kolanka.
Warto pamiętać, że odmiany jare są bardziej wymagające pod względem nawożenia z powodu słabiej rozwiniętego układu korzeniowego i krótszego okresu akumulacji związków odżywczych. Co więcej, odmiany te mają w porównaniu z pszenicą ozimą wyższy poziom azotu i fosforu w ziarnie oraz potasu w słomie, stąd i nawożenie pszenicy jarej powinno być obfitsze niż ozimej [3].
Dobór formy azotu
Formę azotu koniecznie należy dopasować do potrzeb prowadzonej uprawy pszenicy, ponieważ to właśnie azot jest gwarantem obfitych plonów [1]. Pamiętajmy, że dostępny jest on w trzech formach. Nawozy amidowe, oparte na moczniku, działają powoli i są rekomendowane do osłonowego, wiosennego nawożenia pszenicy ozimej. Nawozy amonowe są dłużej zatrzymywane w glebie, odporniejsze na wymycie i niskie temperatury. Działają szybciej niż nawozy amidowe, ale wolniej niż azotany.
W praktyce amonowe formy azotu bywają stosowane w mieszance z nawozami saletrzanymi ze względu na uzupełniające się właściwości. Nawozy azotanowe, oparte na saletrze, są łatwiejsze do wymycia i słabiej przyswajalne w niższych temperaturach. Ich zaletą jest szybkość działania oraz pozytywny wpływ na wchłanianie magnezu, potasu i wapnia [5].
Temperatura i wilgotność gleby
Na przyswajalność nawozów mają wpływ zarówno temperatura powietrza, jak i wilgotność gleby. Warto przypomnieć, że nocne temperatury w zakresie 2-3°C skutecznie blokują pobieranie związków odżywczych, nawet jeśli w dzień wynoszą ok. 7-8°C. Nawożenie pszenicy ma sens, jeśli również nocą temperatura nie będzie spadać poniżej tych wartości. Zwróćmy też uwagę na kwestię wilgotności gleby podczas nawożenia azotem. W przesuszonej glebie azot może zupełnie nie zadziałać lub zadziałać z opóźnieniem [8].
Źródła:
[1] https://agropedia.pl/uprawa-pszenicy
[3] https://agropedia.pl/pszenica-jara
[5] https://www.agrofakt.pl/wiosenne-nawozenie-pszenicy-ozimej/.
[6] https://doradca-rolniczy.pl/agrotechnika-uprawy-pszenicy/
[8] https://terazpole.pl/uprawa/bledy-w-uprawie-pszenicy-jarej/
[9] https://www.topagrar.pl/articles/top-uprawa/odmiany-pszenic-na-slabsze-stanowiska/
[10] https://swiatrolnika.info/informacje/siew-pszenicy-ozimej-najwazniejsze-informacje.html