Niejednej roślinie na imię rzepik! Nazwa ta określa bowiem jednocześnie zarówno grupę cennych polnych ziół, jak i krewniaka rzepaku używanego w rolnictwie na poplon. Przeczytaj i dowiedz się więcej!
Jak się nie pomylić?
Zwyczajowa nazwa „rzepik” używana jest do określenia zupełnie różnych roślin. Rzepikiem nazywane są zioła należące do rodziny różowatych oraz roślina oleista należąca do kapustowatych, krewniak rzepaku. Żeby uniknąć pomyłki podczas kupowania nasion albo czytania o właściwościach rzepiku, warto kierować się nazwami łacińskimi:
- Agrimonia – to nazwa odnosząca się do używanego w zielarstwie rzepiku z rodziny różowatych, np.: rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria), rzepik szczeciniasty (Agrimonia pilosa) i wonny (Agrimonia procera);
- Brassica rapa L. var. Silvestris (inna nazwa Brassica campestris) – to należący do rodziny kapustnych krewniak rzepaku, który bywa wykorzystywany rolniczo, np. jako poplon.
Na dobre zdrowie: rzepik pospolity z rodziny różowatych (Agrimonia eupatoria)
Zielarze, używając nazwy „rzepik”, zwykle mają na myśli Agrimonia eupatoria L. Jest to kwitnąca na żółto, miododajna bylina dorastająca do 30-150 cm. W Polsce często jest spotykana na terenach nizinnych, gdzie porasta suche łąki, pastwiska, miedze, obrzeża lasów liściastych i mieszanych oraz przydroża [2] [3]. Ze względu na długi okres kwitnienia (od czerwca do sierpnia) i niewielkie wymagania może także stanowić ciekawe urozmaicenie łąk kwietnych i przydomowych ogrodów.
Rzepik pospolity ma wiele zastosowań w zielarstwie, stąd też bywa uprawiany lub zbierany w celu produkcji leczniczego suszu [3]. Szczyty jego pędów stosowane są do wytwarzania naparów i wyciągów wodnych oraz alkoholowych. Według European Medicines Agency mogą być one stosowane w celu m.in. [1]:
- zahamowania łagodnych biegunek (doustnie);
- łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła (płukanki);
- leczenia niewielkich zranień lub podrażnień skóry (stosowanie zewnętrzne).
Zgodnie z praktykami medycyny ludowej nadaje się on też do leczenia zaparć, zapalenia pęcherza moczowego, marskości wątroby, pobudzania wydzielania soków żołądkowych, a także do łagodzenia kamicy nerkowej i żółciowej [2] [3].
Reklama
Dla rolnictwa: rzepik ozimy na poplon (Brassica campestris)
W rolnictwie ma zastosowanie rzepik należący do rodziny kapustowatych (Brassica rapa L. var. Silvestris, inaczej Brassica campestris). Jest to jednoroczna, miododajna, wysoce zimoodporna roślina, której dodatkową zaletą jest fakt, że nie przeszkadza jej nadmierne zagęszczenie [7].
W Polsce bywa on uprawiany jako poplon ozimy z przeznaczeniem na zielonkę. Można go też uprawiać jako poplon ścierniskowy lub wiosenny plon główny. W praktyce, ze względu na słabsze niż rzepak plonowanie oraz wysoki poziom niewskazanego do spożycia kwasu erukowego, rzepik nie ma u nas większego znaczenia gospodarczego [7].
Rzepik (Brassica campestris) preferuje gleby o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym, stanowiska po zbożach oraz kompleksy pszenne i żytnie. Rzepik ozimy wysiewa się w wąskie rzędy lub punktowo mniej więcej do 20 września (ok. 1-2 tygodnie po rzepaku), a dojrzałość osiąga po 20 czerwca, kiedy nasiona stają się twarde, a łuszczyny nabierają żółtego koloru. W siewie na plon główny używa się 8-10 kg nasion na hektar, a na poplon 15-20 kg nasion na hektar [7].
W celu uzyskania dużej biomasy jesienią warto go obficie nawieźć potasem i fosforem, w ilości wynoszącej ok. 70% dawki stosowanej dla rzepaku. Wiosną wykonuje się nawożenie azotem, również w ilości 70% dawki dla rzepaku. Środki ochrony roślin stosuje się takie same jak dla rzepaku i także w dawce ok. 70% tej przeznaczonej dla rzepaku [7].
Uwaga: rzepik nie powinien być uprawiany w pobliżu rzepaku, gdyż może zachwaścić uprawę rzepaku, a tym samym obniżyć jakość i ilość jego plonu [7].
Rzepik a rzepak – porównanie krewniaków z rodziny kapustowatych
Łatwo pomylić rzepik z rzepakiem. Rośliny wyglądają i kwitną podobnie, jednak u rzepiku [8]:
- boczne pędy są ustawione pod kątem ostrym w stosunku do pędu głównego. Roślina jest więc smuklejsza, bardziej zwarta od „krzaczastego” rzepaku;
- łuszczyny są wąskie i krótkie (3-9 cm). Łuszczyny rzepaku są masywne, grube i długie (5-10 cm);
- kwitnienie odbywa się o 5-14 dni wcześniej niż u rzepaku, a gotowość do zbioru jest przyspieszona w stosunku do rzepaku o 1-3 tygodnie.
Rzepak (Brassica napus L. var. oleifera) to król polskich upraw roślin oleistych. Jego krewniak, rzepik (Brassica rapa L. var. Silvestris / Brassica campestris) ma marginalne znaczenie gospodarcze, ponieważ w porównaniu z rzepakiem [7]:
- daje niższe plony;
- ma w nasionach mniej tłuszczu;
- jego olej zawiera kwas erukowy;
- nie ma obecnie ani jednej odmiany zapisanej w Krajowym Rejestrze CEBORU.
Roślina ta nie jest jednak pozbawiona zalet. Do jej przewag należy możliwość uprawy w trudniejszych warunkach klimatycznych ze względu na większą od rzepaku mrozoodporność. Lepiej też niż rzepak znosi uboższe i mniej przepuszczalne gleby, a jej nasiona mają mniejszą tendencję do osypywania się (nie wymaga stosowania desykantów) [7].
Źródła
[1] https://www.ema.europa.eu/pl/documents/herbal-summary/agrimony-summary-public_pl.pdf
[2] https://atlas.roslin.pl/plant/8376
[3] https://lubelskieziola.pl/akademia-wiedzy-lubelskie-ziola/rzepik-pospolity-2/
[4] https://atlas.roslin.pl/plant/6236\
[5] https://atlas.roslin.pl/plant/6237
[6] https://zielnik-karpacki.pl/atlas-roslin/roslina/rzepik_szczeciniasty
[8] A. Lityński, Wartości graniczne cech rzepaku i rzepiku, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1972, z. 135, Zespół Podstaw Rolnictwa, Politechnika Warszawska.
[9] F. Dembiński, Jak uprawiać rzepak i rzepik, Warszawa 1983, PWRIL.