W 2022 roku niemal podwoił się obszar upraw soi na terenie Polski. Skąd taki rekordowy wzrost? Dlaczego warto uprawiać soję? Jakie są dopłaty i jakich zysków można się spodziewać?
Korzyści z uprawy soi
Soję produkuje się na olej oraz na śrutę, wykorzystywaną do żywienia zwierząt ze względu na 40-procentowy poziom białka. Coraz więcej mówi się też o przydatności soi w żywieniu i lecznictwie człowieka. Jest ona bowiem bogata w białko, nienasycone kwasy tłuszczowe i fitoestrogeny.
Dużą korzyścią z uprawy soi jest jej wartość w płodozmianie (zwykle po zbożach i kukurydzy). Soja ma bowiem dobroczynny wpływ na glebę za sprawą symbiozy z asymilującymi azot bakteriami brodawkowymi. Szacuje się, że poziom przyswajania azotu wynosi nawet 100 kg/ha. Nie dziwi więc fakt, że na świecie obszar upraw soi od lat niezmiennie wzrasta, osiągając w 2021 roku poziom 132 mln ha.
W Polsce areał upraw soi jest wciąż niewielki, ale skala jego wzrostu ogromna. Według statystyk ARiMR, w 2021 roku powierzchnia upraw soi wynosiła ok. 25 tys. ha, a w 2022 już ponad 47 tys. ha. Uprawia się ją u nas na plon główny lub wtóry po zebranych w maju zbożach ozimych oraz jako przedplon dla zbóż, rzepaku, warzyw i kukurydzy.
Soja – warunki uprawy i pielęgnacja
W naszych warunkach klimatycznych soja sprawdza się bardzo dobrze na terenie całego kraju, choć największych plonów można się spodziewać w województwach południowych (3,67 t/ha). W 2022 roku zalecano do upraw aż 25 odmian soi, przy czym na północy kraju należy wybierać te najwcześniejsze, które mają nieco mniejszy potencjał plonowania (2,9 t/ha).
Uprawianie soi polecane jest rolnikom w szczególności ze względu na jej odporność na suszę oraz na choroby wirusowe, bakteryjne i grzybowe. Nie ma też specjalnych wymagań glebowych, choć preferuje te dobrze nasłonecznione, przewiewne i żyzne, na gruntach klas II – IV. Nie toleruje jedynie ciężkich, kwaśnych i podmokłych gleb. Nie należy jej też wysiewać po uprawie innych roślin strączkowych, sorgo, traw, słonecznika, kapustowatych lub wieloletnich motylkowych roślin drobnonasiennych. Na tym samym polu soję można wysiewać nie częściej niż co 4 lata.
Siew soi powinien odbywać się między 20 kwietnia a 5 maja, do ogrzanej gleby, o minimalnej temperaturze 8-10 st. C, w rzędach co około 20 cm. Eksperci zalecają siew jak najwcześniejszy, aby zminimalizować jeden z minusów upraw soi. Jest nim niskie osadzenie strączków.
Ważną cechą soi jest jej ciepłolubność w okresie kwitnienia. Najlepsze plony osiąga się, jeżeli w okresie tym temperatury oscylują między 22 a 25 st. C. Spadek poniżej 17 st. C może opóźnić, a poniżej 10 st. C, nawet całkowicie zatrzymać kwitnienie.
Warto też zwrócić uwagę na jej wrażliwość na chwasty. Powolnie wzrastające siewki soi mogą być skutecznie zagłuszone przez intensywnie rosnące chwasty. Nadmierne zachwaszczenie pola sprawi zaś, że rośliny soi będą niedostatecznie odżywione, a tym samym uzyska się słabsze plonowanie.
Z oczywistych względów nawożenie azotem nie jest konieczne. Zwykle na polach pod uprawę soi wystarczające są nawozy z fosforem, potasem, siarką i magnezem. Nie należy stosować nawozów z borem, molibdenem, cynkiem, miedzią i manganem, ponieważ mają negatywny wpływ na asymilację azotu.
Zbiory soi mają miejsce od końca sierpnia aż do połowy października, po opadnięciu liści i zbrązowieniu strąków.
Uprawa soi – opłacalność i dopłaty
Analiza liczb dotyczących upraw soi wyjaśnia, dlaczego tak mocno rośnie jej popularność. W 2021 roku cena soi była aż o tysiąc złotych wyższa niż rok wcześniej i wynosiła od 2300 do 2600 zł/t. Plony również z roku na rok rosną. W 2021 roku osiągnęły one 3,5 t/h, wzrastając z 3,2 t/ha w 2020 i 2,8 t/ha w 2019 roku. Stowarzyszenie Soja Polska przedstawiło kalkulację, według której w 2021 roku całkowity dochód z hektara wyniósł bez dopłat prawie 2700 zł, a z dopłatami ponad 3900 zł. W kalkulacji wzięto pod uwagę:
- jednolitą płatność obszarową,
- dopłaty do materiału siewnego kwalifikowanego oraz
- dopłaty do uprawy soi na ziarno (w 2021 roku do 75 ha – 724,38 zł/ha, a powyżej 75 ha – 362,19 zł/ha).
Warto pamiętać, że w przypadku soi można też skorzystać z dopłat na zazielenianie, a dodatkowo od 2022 roku przywrócono uzupełniającą płatność podstawową, którą objęto także soję.
Źródła:
https://www.topagrar.pl/articles/straczkowe/soja-w-liczbach/
https://www.tygodnik-rolniczy.pl/articles/uprawa/soja-lista-odmian-zalecanych-na-2022-rok/
https://agropedia.pl/soja-uprawa
https://www.rynek-rolny.pl/artykul/efektywna-uprawa-soi-w-polsce-zobacz.html
https://www.agropolska.pl/uprawa/straczkowe/plonowanie-soi-w-systemie-ekologicznym,140.html
https://www.gov.pl/web/arimr/platnosc-do-powierzchni-upraw-roslin-straczkowych-na-ziarno-21\
https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/inne-uprawy/jaka-jest-oplacalnosc-uprawy-soi,114343.html