Zmiany w dopłatach bezpośrednich – zaostrzone normy dobrej kultury rolnej

Jakie normy dobrej kultury rolnej trzeba spełniać aby otrzymać dopłaty bezpośrednie przewidziane w planie strategicznym WPR 2023-2027? Które z nich nie uległy zmianie? Na czym polegają zwiększone wymogi w dywersyfikacji upraw i zmianowaniu oraz ograniczenia w jesiennej orce? Jakie są odstępstwa od warunkowości dopłat dla rolników? Zestaw informacji na te tematy w poniższym artykule.

Zależność dopłat bezpośrednich od dobrej kultury rolnej

Zgodnie z zapisami Krajowego Planu Strategicznego WPR na lata 2023-2027 [7], uzyskanie jakichkolwiek pieniędzy z dopłat dla rolników jest uzależnione od tego, czy spełnionych jest w gospodarstwie 9 norm dobrej kultury rolnej [1]. Jest to tzw. warunkowość dopłat bezpośrednich [10]. Część z tych norm nie uległa zmianie, a w części pojawiły się nowe, zaostrzone wymagania.

Cztery niezmienione normy dobrej kultury rolnej

W nowym planie strategicznym WPR 2023-2027 pięć norm nie uległo zmianie [1]. Oto podstawowe zasady, które muszą spełnić rolnicy ubiegający się o dopłaty bezpośrednie:

Norma nr 1 – utrzymany jest wymóg 18,33% udziału trwałych użytków zielonych w całej powierzchni gruntów rolnych.
Norma nr 3 – zakazane jest wypalanie ściernisk.
Norma nr 4 – utrzymany jest zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin w strefie buforowej (3 m) wzdłuż cieków wodnych.
Norma nr 9 – zakazane jest przekształcanie lub oranie trwałych użytków zielonych wyznaczonych jako cenne na obszarach należących do sieci Natura 2000 [5].

Pięć zmienionych norm dobrej kultury rolnej

Zmianom uległo pozostałych pięć norm kultury rolnej, od których będzie zależeć przyznanie dopłat dla rolników. Na szczegóły będzie trzeba jednak poczekać co najmniej w przypadku jednej z norm. Dodatkowo, w 2023 roku dopuszczone będą odstępstwa od dwóch z nich.

Norma nr 2 – ochrona torfowisk i terenów podmokłych

W przypadku normy nr 2 szczegółowe zapisy nie zostały jeszcze podane do wiadomości. Ma ona obowiązywać od 2025 roku, a jej wymogi poznamy w 2024 roku [2].

Norma nr 5 – ochrona gleby przed degradacją i erozją

Nowy plan strategiczny WPR doprecyzował normę nr 5, która dotyczy takiego zarządzania orką, które ma się przyczynić do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby. Norma ta ma odnosić się do stoków o nachyleniu powyżej 14% dla gruntów ornych i sadów [6].

Norma nr 6 – minimalna pokrywa glebowa

Trudna do realizacji będzie zmiana normy nr 6, odnoszącej się do zachowania minimalnej pokrywy glebowej w najbardziej newralgicznych okresach. Nowe brzmienie normy wprowadza wymóg pozostawienia okrywy ochronnej gleby na min. 80% gruntów ornych w okresie od 1 listopada do 15 lutego w stosunku do wszystkich gospodarstw, bez dolnego limitu gruntów ornych. Za okrywę ochronną gleby uznawane są: okrywy roślinne (oziminy, trawy, międzyplony ozime), ścierniska, pokrywy z resztek pożniwnych i z mulczu.

W praktyce zmiana tej normy oznacza, że otrzymanie płatności bezpośrednich będzie możliwe, o ile rolnik wprowadzi ograniczenia w jesiennej orce i w pozostawianiu zaoranej ziemi na zimę. Norma precyzuje też wymóg utrzymywania okrywy glebowej w sadach owocowych [3].

Norma nr 7 – zmianowanie i dywersyfikacja upraw

W przypadku normy nr 7 warto przyjrzeć się nie tylko zmianom, ale i odstępstwom od warunkowości dopłat bezpośrednich. Norma ta dotyczy zmianowania i dywersyfikacji upraw na gruntach ornych w gospodarstwach powyżej 10 ha gruntów ornych.

W nowym planie strategicznym WPR 2023-2027 wymogi tej normy zostały mocno zaostrzone. Jeżeli chodzi o dywersyfikację upraw, ubiegający się o dopłaty bezpośrednie rolnicy są zobowiązani prowadzić na gruntach ornych co najmniej 3 różne uprawy. Dodatkowym warunkiem jest to, aby uprawa główna obejmowała maks. 65% gruntów ornych, a liczone razem dwie uprawy główne zajmowały maks. 90% gruntów ornych.

W zmianowaniu upraw wymagane jest, aby:

na minimum 40% gruntów ornych prowadzono inną niż rok wcześniej uprawę w plonie głównym,
uprawa wtórna była utrzymywana przez min. 8 tygodni od wysiewu w przypadku międzyplonu ozimego lub ścierniskowego, albo od zbioru w przypadku wsiewki.

Zakazana jest uprawa tej samej rośliny w plonie głównym po sobie maksymalnie do 3 lat. Zakaz dotyczy zbóż (przy czym odmiany ozime i jare są uznawane za tę samą roślinę) oraz innych roślin, z wyjątkiem:

bobowatych i traw (w tym ich mieszanek drobnonasiennych) i innych zielnych roślin pastewnych,
gruntów ugorowanych oraz
upraw wieloletnich.

Uwaga! W 2023 roku rolnicy mogą skorzystać z odstępstwa od wymogu spełniania normy dobrej kultury rolnej do otrzymania dopłaty bezpośredniej. Przepisy odnośnie zmianowania i dywersyfikacji upraw nie będą obowiązywały w 2023 roku [8]. Z siódmej normy dobrej kultury rolnej wyłączone są też niektóre gospodarstwa, np. takie, w których ponad 75% użytków rolnych to trwałe użytki zielone albo gospodarstwa ekologiczne [4].

Norma nr 8 – utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych

Zmianie uległa też norma nr 8, która odnosi się do utrzymania elementów i obszarów nieprodukcyjnych. Minimalny udział powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne w gospodarstwach posiadających powyżej 10 ha w nowym brzmieniu normy określono na 4% [1]. Obowiązuje też zakaz ścinania żywopłotów i drzew w okresie lęgowym i wychowu młodych oraz nakaz zachowania elementów krajobrazu.

Uwaga! Ze względu na odstępstwo od wymogu spełniania normy dobrej kultury rolnej do otrzymania dopłaty bezpośredniej, w 2023 roku będzie można prowadzić produkcję na ugorach, a obszary zadeklarowane we wnioskach jako ugór z uprawą będą wliczały się do obszarów nieprodukcyjnych (z wyjątkiem uprawy kukurydzy i soi oraz wierzbowych, brzozowych i topolowych zagajników o krótkiej rotacji) [9]. Odstępstwo nie obejmuje zachowania elementów krajobrazu oraz okresów lęgowych i wychowu młodych [8].

Więcej o dopłatach bezpośrednich z planu strategicznego WPR 2023-2027: