12.09.2022
Zielony Ład w rolnictwie a środki ochrony roślin
Europejski Zielony Ład zakłada zmniejszenie użycia chemicznych pestycydów o 50%. Oznacza to, że rolnicy będą musieli przestawić się na nowe metody ochrony roślin. Na jakie niechemiczne metody ochrony roślin warto postawić i dlaczego? Odpowiedzi w poniższym artykule.
Co zakłada Europejski Zielony Ład?
Nie ma ucieczki od zmniejszenia ilości pestycydów. Z jednej strony, wycofywane są kolejne preparaty służące do oprysków. Z drugiej strony, Zielony Ład zakłada, że rolnicy ubiegający się o płatności bezpośrednie będą musieli spełniać wyższe normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska w ramach warunkowości [4].
Na szczęście, w Planie Strategicznym na lata 2023-2027 [1] przewidziane są dodatkowe dopłaty na biologiczną ochronę roślin, ochronę roślin w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin. Dopłaty te mogą otrzymać ci rolnicy, którzy zdecydują się na wprowadzenie w swoim gospodarstwie odpowiednich ekoschematów. Poniżej zebrano podstawowe informacje o ich wymogach.
Biologiczne środki ochrony roślin i dopłaty na ich stosowanie
Europejski Zielony Ład przewiduje dopłaty dla rolników w ramach ekoschematu „Biologiczna ochrona upraw” [1]. Podstawą do uzyskania dofinansowania ma być m.in. dowód zakupu preparatu, wpis w ewidencji zabiegów oraz weryfikacja zgodności zabiegu z instrukcją użytych środków ochrony roślin.
Biologiczne metody ochrony roślin polegają na stosowaniu środków, w których substancjami czynnymi są mikroorganizmy. Preparaty te muszą być dopuszczone do użytku przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a ich używanie powinno eliminować konieczność stosowania pestycydów lub maksymalnie je ograniczać.
Mechanizmy działania biologicznych środków ochrony roślin są różnorakie. Jedne wykorzystują zjawisko nadpasożytnictwa, czyli pasożytowanie mikroorganizmów na patogenach roślin. Przykładowo, zgniliznę twardzikową powoduje grzyb Sclerotinia sclerotiorum, a żeby go zwalczyć stosuje się preparaty z grzybem Coniothyrium minitans, który pasożytuje na tym patogenie i w efekcie go niszczy. Inne opierają się na mechanizmach antagonistycznych, np. antybiozie (wzrost patogenów jest hamowany przez konkurencję o miejsce lub składniki odżywcze), mikolizie (rozpuszczanie ścian komórek grzybów przez enzymy innych grzybów lub bakterii) lub mikostazie (uniemożliwianie kiełkowania grzybów w glebie) [2].
Co ważne, biologiczne środki ochrony roślin można mieszać. Zastosowanie różnych preparatów daje większą wydajność i spektrum ochrony upraw.
Niechemiczne metody ochrony roślin w Zielonym Ładzie – na co dofinansowania?
Zakładane w Europejskim Zielonym Ładzie ograniczenie pestycydów będzie wspierane także przez ekoschemat „Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin” [1]. Oznacza to, że rolnicy którzy wprowadzą metody integrowanej produkcji roślin pod nadzorem podmiotów certyfikujących będą mogli ubiegać się o dodatkowe dopłaty. Jeżeli chodzi o ochronę roślin przekłada się to na [3]:
- nakaz stosowania metod ochrony roślin alternatywnych dla metod chemicznych, w szczególności metod biologicznych,
- obowiązek rezygnacji z najbardziej szkodliwych środowiskowo pestycydów,
- prowadzenie zabiegów agrotechnicznych zastępujących stosowanie herbicydów przedwschodowo i doglebowo,
- używanie odmian odpornych na choroby i szkodniki oraz kwalifikowanego materiału siewnego,
- zwiększanie liczby pożytecznych organizmów w pobliżu upraw, np. przez zarośla śródpolne, pasy kwietne, domki dla murarek,
- czyszczenie maszyn i sprzętu wykorzystywanego w uprawie roślin, jako profilaktyki przeciw patogenom,
- monitorowanie agrofagów.
Dla każdej z roślin uprawnych opracowane są szczegółowe metodyki integrowanej produkcji roślinnej, z którymi można zapoznać się na stronie Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego.
Ochrona roślin w rolnictwie ekologicznym – co obejmuje ekoschemat?
W ograniczeniu pestycydów powinien pomóc także ekoschemat „Rolnictwo ekologiczne” [1]. Z założenia, rolnictwo to ma produkować żywność przy użyciu naturalnych substancji i procesów, w tym przy maksymalnym ograniczeniu chemicznych metod ochrony roślin. Ochrona roślin w rolnictwie ekologicznym to w dużej mierze zapobieganie porażeniom. Obejmuje ona między innymi następujące praktyki rolnicze [5]:
- agrotechniczna ochrona roślin, czyli optymalizacja warunków wzrostu i rozwoju upraw przez, np. płodozmian, używanie różnorodnych gatunków i odmian (unikanie monokultur) i zdrowego materiału siewnego,
- biofumigacja (prowadzenie zielonych upraw nawozowych, które po wymieszaniu z glebą uwalniają toksyny przeciw patogenom grzybowym),
- fizyczne metody ochrony roślin, w tym, np. solaryzacja (dezynfekcja gleby przez słońce, przy zastosowaniu specjalistycznych folii, które pomagają podnieść temperaturę nawet o 10o C), stosowanie wypalarek przeciw chwastom,
- mechaniczne metody ochrony roślin (pielenie, zbieranie i niszczenie szkodników, usuwanie porażonych roślin).
W wyjątkowych przypadkach, jeśli zawiodą niechemiczne metody ochrony roślin, można sięgnąć po preparaty chemiczne. Muszą być one jednak dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej. Należy przy tym przestrzegać zasad dobrej praktyki ochrony roślin i instrukcji dla użytych pestycydów.
Przeczytaj więcej o ochronie roślin w naszym wpisie:
Źródła
https://igrit.pl/artykul/zielony-lad-ile-w-europie-zuzywa-sie-srodkow-ochrony-roslin-1167
[5] https://www.itp.edu.pl/old/nauka/produktypw/Poradnik%20PW%20%20Technika%20ochrony%20roslin.pdf
https://www.agrofagi.com.pl/139,metodyki-integrowanej-ochrony-roslin
https://hortinet.pl/europejski-zielony-lad-a-ochrona-roslin/
[3] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/integrowana-ochrona-roslin
https://piorin.gov.pl/integrowana-produkcja/
https://swiatrolnika.info/uprawy/inne-rosliny-uprawne/integrowana-produkcja-roslin.html
https://cdr.gov.pl/images/Radom/IOR/pliki/PROGI%20SZKODLIWOCI.pdf
