23.03.2023
Wyższe dopłaty na rolnictwo ekologiczne w 2023 – co warto wiedzieć?
Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce przyspiesza. Wraz z nowym rokiem gospodarstwa mogą liczyć na wyższe aż o 35% dopłaty do upraw ekologicznych, a także premię za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą. Przeczytaj o tym, jak skorzystać z dopłat dla rolników i od czego zależy rentowność gospodarstwa ekologicznego!
Skala rolnictwa ekologicznego w Polsce
Zgodnie z unijną strategią „Od pola do stołu”, do 2030 roku powierzchnia upraw ekologicznych w Unii Europejskiej powinna stanowić co najmniej 30% powierzchni gruntów rolnych [1]. Krajowy Plan Strategiczny ma mniej ambitny cel, który wynosi jedynie 7% [7]. Wydaje się on osiągalny, skoro w 2021 roku udział gruntów upraw ekologicznych stanowił w Polsce 5%. Jest to spory postęp w porównaniu z 3,5% w roku 2020. Liczba gospodarstw ekologicznych również znacząco wzrosła (o prawie 8%) i – łącznie z tymi w okresie konwersji – zbliżyła się do 20 tys. W efekcie w 2021 roku powierzchnia zajmowana przez rolnictwo ekologiczne zwiększyła się do ok. 550 tys. ha [2].
Wyższe dopłaty dla rolników na uprawy ekologiczne
Zaplanowana w Krajowym Planie Strategicznym 2023 – 2027 interwencja „Rolnictwo ekologiczne” powinna pozytywnie wpłynąć na dalsze powiększanie się powierzchni upraw ekologicznych. Przewidziane w niej dopłaty dla rolników są bowiem wyższe o ok. 35% od tych z 2021 roku i aż o 85% – od dopłat z 2015 roku [5].
Z dofinansowania będzie można skorzystać w ramach 5-letnich zobowiązań na utrzymanie lub rozpoczęcie upraw ekologicznych. Zaliczane są do nich uprawy rolnicze, warzywne, jagodowe, sadownicze, paszowe oraz TUZ na gruntach ornych [4] [5]. Warunkiem otrzymania jakiejkolwiek ekologicznej dopłaty dla rolników jest posiadanie planu działalności ekologicznej [4].
Rolnicy będą mogli ubiegać się także o zwrot części kosztów transakcyjnych poniesionych z tytułu kontroli przez jednostkę certyfikującą [5].
Podstawowe dopłaty z interwencji „Rolnictwo ekologiczne”
Wysokość dopłat dla rolników różni się w zależności od rodzaju upraw ekologicznych. Najniższe – 1043 zł/ha – przysługują za trwałe użytki zielone (TUZ). W tym przypadku wyjątkowo płatności są jednakowe niezależnie od tego, czy gospodarstwo jest w trakcie konwersji, czy po jej zakończeniu.
Najwyższe dopłaty dla rolników przewidziane są dla podstawowych upraw sadowniczych w okresie konwersji i sięgają 3105 zł/ha [4]. W polskim rolnictwie ekologicznym przeważają uprawy rolnicze. Tu wysokość dopłaty dla rolników szacuje się na 1697 zł/ha w okresie konwersji i 1571 zł/ha po jej zakończeniu [4].
Dużym ułatwieniem dla małych gospodarstw (do 10 ha) jest możliwość skorzystania z jednolitej dopłaty w wysokości 1640 zł/ha, niezależnie od rodzaju prowadzonych upraw ekologicznych [4].
Wysokość płatności podstawowych dla poszczególnych rodzajów upraw ekologicznych można sprawdzić np. na stronie internetowej ŚODR.
Warto pamiętać, że wysokość dopłaty zależy również od wielkości gospodarstwa [4]:
- 100% płatności podstawowej przysługuje gospodarstwom ekologicznym o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 50 ha,
- 75% – gospodarstwom o wielkości od 50 ha do 100 ha,
- 60% – gospodarstwom większym niż 100 ha.
Dodatkowa premia dla gospodarstwa ekologicznego
Nowością jest dodatkowe premiowanie kwotą 573 zł/ha zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej (wymagana obsada zwierząt na poziomie 0,5–1,5 DJP/ha) [4]. Dodaje się ją do podstawowej dopłaty dla rolników za prowadzoną uprawę ekologiczną.
Żeby uzmysłowić sobie, jak wysokie są planowane płatności, należy zsumować podstawową dopłatę za uprawy ekologiczne z premią za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą. Na przykład, dla upraw warzywnych w okresie konwersji należy dodać 3021 zł/ha do wspomnianej premii 573 zł/ha, co daje całkiem pokaźną kwotę 3594 zł/ha [5].
Opłacalność rolnictwa ekologicznego – od czego zależy?
Korzyści w gospodarstwie ekologicznym rosną z czasem. Początkowo można się spodziewać wzrostu kosztów i spadku plonów. W tym okresie jedynym zyskiem z rolnictwa ekologicznego będą dopłaty. Długoterminowo gospodarstwo ekologiczne odpłaca się jednak wzrostem konkurencyjności i rentownością [7]. Ta ostatnia jest kombinacją trzech czynników:
- Dopłaty dla rolników. Jak wpływają one na opłacalność upraw ekologicznych, pokazują wyliczenia z ostatnich lat. Przykładowo, zysk (liczony bez marży eko, ale z uwzględnieniem dopłat) z pszenicy jarej w 2021 roku dla upraw konwencjonalnych i upraw ekologicznych w okresie konwersji szacuje się na ok. 1900 zł. Po konwersji na rolnictwo ekologiczne tak liczony zysk spada do ok. 1700 zł w pierwszym roku, ale już w trzecim i kolejnych latach rośnie do ok. 2700 zł [7].
- Lepszy stosunek wydatków do osiąganych plonów. Według praktyków gospodarstwo ekologiczne zużywa o 50% mniej pestycydów i antybiotyków oraz o 20% mniej nawozów. Ponad 50% rolników, którzy prowadzą uprawy ekologiczne, zauważyło wzrost plonów w wyniku stosowania ekologicznych praktyk rolniczych [7]. Już sam właściwie zaplanowany płodozmian może je zwiększyć o 5% do 20% [8].
- Marża rynkowa wyższa o ok. 20%, w porównaniu do produktów rolnictwa konwencjonalnego [7].
Oddzielnym tematem jest odpowiedni dobór roślin pod uprawy ekologiczne i przestrzeganie praktyk rolnictwa ekologicznego. W początkowym etapie konwersji na rolnictwo ekologiczne warto postawić na uprawy odchwaszczające (np. mieszanki traw z koniczyną) [8].
Według rolników, którzy już prowadzą gospodarstwa ekologiczne, podstawą rentowności jest produkcja ziemiopłodów w szerokim asortymencie oraz uprawa bobowatych, które stanowią naturalne nawozy azotowe. Ważne jest oczywiście optymalne dobranie gatunków roślin do posiadanych gruntów [8] oraz właściwe następstwo upraw w płodozmianie. Szczególnie polecana jest klasyczna czteropolówka norfolska, czyli zmianowanie: okopowych, zbóż jarych, motylkowych i zbóż ozimych [8].
Więcej na temat rolnictwa ekologicznego:
EKO bardziej opłacalnie – czyli zmiany dla rolnictwa ekologicznego (i-rolnik.pl)
Strategia „od pola do stołu”, czyli dlaczego UE chce przejść na rolnictwo ekologiczne (i-rolnik.pl)
Zielony Ład w rolnictwie a środki ochrony roślin (i-rolnik.pl)
Źródła
[2] https://ecoekonomia.pl/2022/12/28/uprawy-ekologiczne-2/
[3] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolnictwo-ekologiczne1
[4] https://wiescirolnicze.pl/rolnictwo-ekologiczne-z-wyzszymi-stawkami-w-2023-roku/
[5] https://www.agrofakt.pl/doplaty-ekologiczne-jakie-stawki-w-2023-r/
[6] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wspieramy-rolnictwo-ekologiczne
[7] https://www.sadnowoczesny.pl/artykuly/aktualnoscisad/oplacalnosc-rolnictwa-ekologicznego-2346206
[8] https://wiescirolnicze.pl/plodozmian-w-gospodarstwie-ekologicznym/
