Ubierz choinkę, ale nie buty!
Ubierać, zakładać, wkładać – kiedy i jak używać?!
Wszyscy to robimy, czasami o tym mówimy, prosimy dzieci, żeby wreszcie się nauczyły same i szybko. Ubieranie. Zakładanie. Wkładanie. Opowiadanie o tych czynnościach może przysparzać problemów.
Szybko ubierz buty!
Hmm… Ale w co?
Nie wiem, w czapkę?
Ubierać
Czasownik „ubierać” oznacza wkładanie czegoś na coś lub na kogoś. Ubrać więc można choinkę, lalkę w sukienkę, pieska w płaszcz przeciwdeszczowy.
Jeśli chcemy powiedzieć, co na siebie założyliśmy lub zamierzamy założyć, powinniśmy użyć zaimka zwrotnego „się” – „ubierać się (w coś)”.
- Jutro muszę się cieplej ubrać.
- W co się dzisiaj ubierasz?
Wkładać
Słowniki poprawnościowe wskazują, by do określania czynności ubierania się w różne części garderoby używać czasownika „wkładać” (ktoś wkłada coś [komuś, czemuś] – [na coś]), np. włożyć sandały, włożyć kapelusz na głowę, włożyć kurtkę.
Konstrukcje typu „ubrać czapkę” w znaczeniu >włożyć na siebie<, to małopolski regionalizm (powstały pod wpływem języka niemieckiego), który w polszczyźnie ogólnej uznawany jest za błąd.
Zakładać
Mamy jeszcze czasownik „zakładać”, który odnosi się do akcesoriów.
- Załóż jedwabny krawat do tej koszuli.
- Muszę zakładać okulary do czytania.
Uwaga
Zdarza się, że mówimy: Załóż płaszcz albo załóż sweter. Użycie czasownika „założyć” w tym znaczeniu (zamiast włożyć lub ubrać się w…) budzi pewne wątpliwości – nie ma zgodności w opiniach o poprawności. Lepiej „wkładać” niż „zakładać”.
Jednak „zakładanie” dopuszczają i prof. Jan Miodek, i prof. Mirosław Bańko. Ten ostatni stwierdza, że oba czasowniki są często używane zamiennie:
„Dlatego nie jestem wcale skłonny do krytykowania tych, którzy mówią o zakładaniu płaszcza czy butów. W Innym słowniku języka polskiego PWN, opartym na Korpusie Języka Polskiego, w haśle >założyć< uwzględniliśmy oba znaczenia – i to dotyczące krawata, zegarka i okularów, i to dotyczące płaszcza i obuwia”.
Jak widać, czasownik „założyć” coraz odważniej wchodzi do polszczyzny, ale oficjalnie nadal zaleca się „zakładanie krawata”, natomiast „wkładanie płaszcza” lub „ubieranie się w płaszcz”.
Takie proste i codzienne, a takie skomplikowane!
Dla ciekawych i dociekliwych:
„Nie mam się w co ubrać! Ubrać (się), włożyć i założyć”, polszczyzna.pl → KLIK
„Ubrać coś czy ubrać się w coś? Ubrać kurtkę czy ubrać się w kurtę?”, prostypolski.pl → KLIK
„Językowe dylematy z ubieraniem się”, bookowska.pl → KLIK
„Założyć, ubrać czy włożyć sweter?”, Poradnia Językowa Uniwersytetu Łódzkiego → KLIK
Zdjęcie: gettyimages.com
