Oznakowanie żywności w rolniczym handlu detalicznym (RHD)

Jakimi zasadami powinien kierować się rolnik przy oznakowywaniu żywności pochodzącej z RHD? Kiedy data ważności nie jest potrzebna? Czy określać wartość odżywczą? Kiedy nie trzeba podawać listy składników? Dlaczego opłaca się wyraźne napisać dane producenta? Gdzie szukać szczegółowych informacji na temat oznakowania w rolniczym handlu detalicznym?

Prowadzenie rolniczego handlu detalicznego nakłada na rolnika obowiązek prawidłowego oznakowania miejsca sprzedaży oraz produktów – i to niezależnie od tego, czy są one opakowane, czy nie.

Każde oznakowanie żywności powinno być widoczne i rzetelne. Etykieta nie może wprowadzać nabywcy w błąd, np. co do właściwości produktu. W szczególności nie wolno przypisywać żywności działań leczniczych lub zapobiegających chorobom.

Oznakowanie miejsca sprzedaży żywności pochodzącej z RHD

Miejsce zbytu żywności powinno być opatrzone czytelnym i widocznym napisem „Rolniczy handel detaliczny” wraz z imieniem, nazwiskiem (lub nazwą) producenta oraz siedzibą i adresem, pod którym produkowana jest żywność. Dodatkowo, w przypadku żywności odzwierzęcej lub mieszanej, należy podać weterynaryjny numer identyfikacyjny.

Oznakowanie żywności w RHD – zasady podstawowe

Każda żywność sprzedawana przez rolnika musi być wyraźnie opisana, czy to na opakowaniu, czy na plakietce lub wywieszce umieszczonej przy produktach nieopakowanych. Podstawowe wymagania informacyjne są takie same i należą do nich następujące dane:

1. Nazwa produktu – powinna być jednoznaczna i być zgodna z oficjalnym nazewnictwem (prawnie uznawane nazwy produktów żywnościowych: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150000029/O/D20150029.pdf). Jeżeli rolnik chce nazwać swój produkt, np. „Owocowy raj” to musi podać też nazwę właściwą, np. sok malinowy.

2. Lista składników – począwszy od tego o największej masie. Wyjątki, przy których nie ma wymogu podawania listy składników, to: owoce i warzywa, mleko, śmietana, ser, żywność jednoskładnikowa. Składniki powodujące alergie lub nietolerancje pokarmowe należy wyróżnić, np. pogrubieniem, podkreśleniem. Uwaga: alergeny należy podać także wtedy, gdy nie ma ich na liście składników, ale mogły się one dostać do produktu, np. wspólna linia produkcyjna z żywnością zawierającą alergeny.

3. Dane identyfikujące producenta (nazwa lub imię i nazwisko oraz adres) – takie same jak przy oznaczeniu miejsca sprzedaży. Warto zauważyć, że dobry produkt broni się sam, a zadowolony klient dzięki czytelnej etykiecie może ponowić zakupy, a także rekomendować produkt wśród znajomych i w mediach społecznościowych. Czytelne dane producenta to darmowa reklama!

4. Data trwałości – rolnik powinien określić ją korzystając z polskich i branżowych norm i nie sprzedawać żywności po jej upływie niezależnie od użytego sformułowania, czyli:

• „należy spożyć do: dzień, miesiąc, rok” – stosuje się dla żywności, która łatwo się psuje, a jej spożycie po wskazanej dacie może oznaczać problemy zdrowotne, np. biały ser, wędliny, niepasteryzowane soki;
• „najlepiej spożyć przed: dzień, miesiąc, rok” – stosuje się dla żywności, której okres najlepszej jakości jest krótszy niż 3 miesiące, a po wskazanej dacie żywność wciąż jest zdatna do spożycia, np. pasteryzowane soki, kruche ciastka;
• „najlepiej spożyć przed końcem: miesiąc, rok/tylko rok” – stosuje się dla żywności, której okres najlepszej jakości jest dłuższy niż 3 miesiące ale krótszy niż 18 miesięcy i nawet po tym czasie jej spożycie nie zagraża zdrowiu.

Pamiętajmy też, że określenie daty ważności nie zawsze jest konieczne. Przykładowo nie trzeba jej podawać dla świeżych owoców i warzyw, win, octu, soli i cukru, a także dla wyrobów piekarniczych i cukierniczych, dla których z góry przyjmuje się 24 h okres trwałości.

5. Numer partii produkcyjnej – np. w postaci kodu identyfikacyjnego na opakowaniu. Jest to niezbędne ze względu na bezpieczeństwo publiczne i możliwość wycofania z rynku konkretnej partii żywności, np. jeśli okazała się skażona. Z drugiej strony umożliwia to rolnikowi ograniczenie strat tylko z jednej partii produkcji. Pamiętajmy też, że za wystarczający kod identyfikacyjny uznaje się datę trwałości.

Czasami produkt wymaga wskazania specjalnych warunków użycia lub przechowywania, np. „przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu”. Bywa, że konieczna jest dalsza obróbka, np. ugotowanie lub pieczenie. Taki informacje również należy podać w oznakowaniu.

W przypadku napojów alkoholowych (powyżej 1,2%) należy też podać rzeczywistą zawartość objętościową alkoholu.

Uwaga: przy detalicznym handlu rolniczym (RHD) nie trzeba podawać wartości odżywczej żywności.

Dodatkowe wymagania oznakowania produktów opakowanych w RHD

Oznakowanie każdego opakowania żywności (np. torby, słoika, butelki) musi być przede wszystkim czytelne. Dlatego wielkość liter nie powinna być mniejsza niż 1,2 mm. Na wyjątkowo małych opakowaniach można zastosować czcionkę o wysokości 0,9 mm. Etykieta powinna być nieścieralna i trwała.

Poza wymienionymi już ogólnymi wymogami informacyjnymi etykieta produktu powinna informować także o ilości netto w jednostkach wagi dla produktów stałych (mg, g, kg) lub objętości dla produktów płynnych (ml, cl, l). Warto wiedzieć, że dla niektórych produktów, o tym czy użyć jednostkę wagi czy objętości, decyduje rolnik, np. dla majonezu, mlecznych produktów fermentowanych, przypraw w płynie.

Jak oznakować żywność nieopakowaną w RHD?

Jeżeli żywność nie ma własnego opakowania, informacje o produkcie zamiast na etykiecie należy umieścić w widocznym dla nabywcy miejscu w punkcie sprzedaży, np. na wywieszce, tabliczce. W przypadku sprzedaży do stołówek, restauracji, itp. informacje o produkcie powinny się znaleźć w dokumentacji przekazanej kupującemu.

Dodatkowo przy oznaczaniu niektórych produktów sprzedawanych „luzem” zastosowanie mają szczegółowe przepisy, np. przy sprzedaży pieczywa należy podać także wagę i informację, czy było ono „produkowane z ciasta mrożonego” albo „z głęboko mrożonego”.

Szczegółowe wymagania oznakowania konkretnych typów żywności

Przed wystawieniem żywności na sprzedaż należy sprawdzić przepisy dotyczące specyficznego oznakowania i nazw dla konkretnych grup żywności. Dotyczy to między innymi: miodu, dżemów, soków i nektarów, a także mięsa. Przewodniki po tych wymaganiach znajdziesz pod poniższymi linkami:

• https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2017/04/Znakowanie-zywnosci-wprowadzanej-do-obrotu-w-ramach-rolniczego-handlu-detalicznego.pdf
• https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolniczy-handel-detaliczny-informacje-podstawowe
• https://www.wetgiw.gov.pl/handel-eksport-import/rolniczy-handel-detaliczny
• https://www.gov.pl/web/gis/rolniczy-handel-detaliczny
• https://www.e-bip.org.pl/piwzamosc/28289

Pozostałe artykuły z serii „Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny?”

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? Jak założyć działalność?

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? Jakich błędów unikać?

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? Kanały dystrybucji

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? Agroturystyka

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? Bądź widoczny i zauważalny

Jak rozpocząć rolniczy handel detaliczny (RHD)? 10 najpopularniejszych produktów RHD

Zdjęcie: photosforyou / pixabay