O kukurydzy słów kilka

Kukurydza zwyczajna (Zea mays) jest rośliną jednoroczną, jednopienną i jednoliścienną z rodziny wiechlinowatych (Poaceae) należącą do zbóż. Pochodzi z Ameryki Środkowej. Pojedyncza, wzniesiona łodyga, w warunkach tropikalnych potrafi osiągnąć wysokość nawet do ok. 6 metrów. Lekko omszone liście o szerokiej blaszce i krótkim języczku układają się skrętolegle. Wiecha osadzona jest na wierzchołku źdźbła, natomiast kwiatostany żeńskie, czyli kolby, osadzone są na skróconych pędach bocznych pojedynczo w pachwinach liści. Ziarniak może mieć rożny kształt i barwę w zależności od podgatunku i odmiany.

Kukurydza ma głównie zastosowanie w przemyśle spożywczym, energetycznym, produkcji tworzyw sztucznych oraz żywieniu zwierząt. W powierzchni upraw na świecie zajmuje trzecie miejsce za pszenicą i ryżem. Jednak z uwagi na wysoki plon góruje w ilości zbiorów. Największym eksporterem ziarna jest USA. W roku 2020 powierzchnia zasiewów kukurydzy w Polsce wyniosła ok. 1,3 mln ha.

W Polsce, ze względu na zmiany klimatyczne, postęp hodowlany w zakresie tolerancji na chłody, zmianę struktury gospodarstw, wszechstronność użytkowania i duży popyt – wzrasta zainteresowanie uprawą tej rośliny. Odbywa się to głównie kosztem żyta, a także innych zbóż paszowych i lucerny.

Przemieszczając się z południowego zachodu na północny wschód, zmniejsza się ilość ciepła, natężenie nasłonecznienia i skraca okres wegetacji. W następstwie pojawia się problem wystąpienia wcześniejszych przymrozków i opóźniania siewu w północnej części kraju. Zmniejsza to pulę odmian do tych, które charakteryzują się niskim FAO. Uprawie kukurydzy w tym regionie sprzyjają natomiast korzystniejsze warunki wilgotnościowe, a także mniejsze nasilenie szkodników.

Jednym z najważniejszych etapów uprawy kukurydzy jest siew w odpowiednio doprawioną glebę, który zagwarantuje szybkie i równomierne wschody. Różnorodność odmian pozwala na produkcję zarówno na glebach lekkich, jak i ciężkich. Optymalny termin siewu w przeważającej części kraju to trzecia dekada kwietnia. Najczęściej stosuje się rozstawę rzędów 75 cm. Norma wysiewu w zależności od warunków wodnych, stanowiska, odmiany i kierunku uprawy oscyluje wokół 100 tys. nasion x ha^-1. Te same czynniki decydują o głębokości umieszczenia nasion, która zaczyna się od 4 cm, a kończy aż na 8 cm. Zbyt duże zagęszczenie łanu wzmaga konkurencję i obniża jakość plonu zielonki oraz ziarna, łodygi są wiotkie i łatwo się łamią również podczas zbioru. Technika siewu musi być na wysokim poziomie. Odpowiednie są tutaj pneumatyczne siewniki punktowe, umożliwiające precyzyjne rozmieszczenie materiału siewnego.

Kukurydza jest rośliną o dużych wymaganiach pokarmowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na potas, który wpływa na tworzenie węglowodanów i gospodarkę wodną. Przekłada się to na zwiększenie odporności na wiosenne chłody, a także okresy niedoborów wody. Zbyt niska dawka K₂O może sprzyjać wyleganiu roślin i podwyższonej podatności na choroby i szkodniki. Największe pobieranie następuje przed kwitnieniem. Zapotrzebowanie w fosfor jest mniejsze, jednak jest on ważny już we wczesnych fazach rozwojowych. Jest odpowiedzialny za syntezę wielu związków, np. skrobi, ukorzenienie się, zwiększenie tolerancji na niekorzystne warunki atmosferyczne oraz ogranicza akumulację szkodliwych azotanów. Dobre efekty przynosi stosowanie nawozów z P i K jednocześnie z siewem. Umożliwia to wcześniejszy dostęp rośliny do tych składników.

Azot jest wyjątkowo plonotwórczym składnikiem, lecz jego nadmierna ilość może wpływać negatywnie, poprzez narażenie roślin na wyleganie, wydłużenie okresu dojrzewania, silny wzrost zielonej masy względem jakości plonu, a także straty azotu poprzez jego wymywanie. Łatwo również przypalić rośliny, szczególnie saletrą amonową. Poleca się nawożenie pogłówne oraz dokarmianie dolistne. Nie należy zapominać o siarce, która wpływa na rozkład substancji aktywnych herbicydów, poprawia odporność na choroby i bierze udział w gospodarce azotowej. Korzystne dla kukurydzy jest stosowanie nawozów naturalnych. Najważniejszą rolę odgrywają tutaj obornik i gnojowica zadawane przedsiewnie. Dzięki nim można ograniczyć nawożenie mineralne i wzbogacić glebę w ważne składniki.

Najbardziej szkodliwymi agrofagami, które znacząco obniżają plonowanie, są chwasty. Kukurydza jest rośliną stosunkowo wrażliwą na środki chemiczne, a na nich opiera się ochrona przed chwastami. Dlatego ważne jest stosowanie zabiegów chwastobójczych w odpowiednich terminach i przy użyciu prawidłowego herbicydu. Szczególną ostrożność należy zachować, gdy substancja aktywna preparatu należy do grupy sulfonylomoczników oraz grupy regulatorów wzrostu i rozwoju. Są odmiany, które wykazują dużą wrażliwość na fluroksypyr. Od fazy 6 liści zwiększa się wrażliwość kukurydzy na herbicydy. Z uwagi na powyższe zaleca się stosowanie zabiegów doglebowych, co przynosi z reguły znakomite efekty. Warunkiem ich skutecznego działania jest wilgotność gleby. Złe warunki pogodowe mogą zmuszać do powtarzania oprysków, co pogłębia koszty.

Kukurydza jest rośliną niewrażliwą na uprawę w monokulturze. Należy jednak pamiętać, że rezygnując ze zmianowania, rośliny wystawione są na stres, a głównie na nasilające się choroby i nasilenie zachwaszczenia. Dodatkowo z uwagi na powolny wzrost i dużą rozstawę rzędów, gleba narażona jest na erozję, co wiąże się ze stratą próchnicy. Ogromne różnice w bilansie materii i zubożenia gleby w składniki pokarmowe wynikają z kierunku produkcji. Przy uprawie na ziarno znaczna część substratów zostaje na polu.

Erozja wodna

Drutowiec w łodydze

Placowe wyleganie roślin

Tekst i zdjęcia: Kacper Suty